ਨਮਕ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ
ਵਿਧਵਾ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੀ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਕਰਤਵ ਪਾਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ, ਸਿਰਫ ਵੀਹ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਮਰ ਗਿਆ। ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੀਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਨੀ ਮਾਤਮ ਲਈ ਉਹਦੇ ਘਰ ਆਈ। ਉਹਨੇ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਹੌਂਸਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਧਵਾ ਝੋੰਪੜੀ ਅੰਦਰ ਮੇਜ਼ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਹੌਲੇ ਜਿਹੇ ਆਪਣਾ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਤੇ ਕੜਾਹੀ ਵਿੱਚੋਂ ਬੰਦਗੋਭੀ ਦਾ ਸ਼ੋਰਬਾ ਕੱਢ ਕੇ ਚਮਚੇ ਨਾਲ ਪੀਣ ਲੱਗੀ। ਉਸ ਔਰਤ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੇ ਪੀਲਾ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਤੇ ਸੁੱਜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਪਰ ਉਹ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸੀ।
‘ਹੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ!’ ਜਿੰਮੀਦਾਰਨੀ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, ‘ਇਹ ਔਰਤ ਕਿਵੇਂ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਤੇ ਵੀ ਖਾਣਾ ਖਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿੰਨੇ ਪੱਥਰ ਦਿਲ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਇਹ ਲੋਕ।’ ਤਦੇ ਉਹਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ ਕਿ ਕੁਝ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਦੀ ਨੌਂ ਸਾਲਾ ਬੱਚੀ ਮਰ ਗਈ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਦੁੱਖ ਵਿਚ ਉਹਨੇ ਪੀਟਰਸਬਰਗ ਵਰਗੀ ਰਮਣੀਕ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿਚ ਕਿਰਾਏ ਤੇ ਘਰ ਲੈਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਤੇ ਸਾਰੀ ਗਰਮੀ ਕਸਬੇ ਵਿਚ ਰਹਿਕੇ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਤੇ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਔਰਤ ਸ਼ੋਰਬਾ ਪੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਨੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਨਹੀਂ ਗਿਆ। ਉਹ ਸਖਤ ਹੋ ਗਈ, “ਨਾਨਯਾ, ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਹਾਂ! ਕੀ ਤੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ? ਅਜਿਹੇ ਵਕਤ ਵਿਚ ਵੀ ਤੇਰੀ ਭੁੱਖ ਨਹੀਂ ਮਰੀ। ਬੰਦਗੋਭੀ ਦਾ ਸ਼ੋਰਬਾ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਕਿਵੇਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ?”
“ਮੇਰਾ ਪੁੱਤਰ ਮਰ ਗਿਆ ਹੈ।” ਕਿਸਾਨ ਔਰਤ ਨੇ ਭਾਰੀ ਮਨ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਦੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੰਝੂ ਉਹਦੀਆਂ ਪਿਚਕੀਆਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਵਗ ਤੁਰੇ, “ਹੁਣ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਵੀ ਅੰਤਕਾਲ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀ ਮਰ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਬੰਦਗੋਭੀ ਦਾ ਸ਼ੋਰਬਾ ਕਿਉਂ ਖਰਾਬ ਹੋਵੇ। ਇਸ ’ਚ ਨਮਕ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।”
ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਨੀ ਨੇ ਮੋਢੇ ਛੰਡੇ ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਸ ਲਈ ਤਾਂ ਨਮਕ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।
| ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਆਂ (ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ) |