روح بھکھی ترہائی سی میں بھٹک رہا ساں
وچ ہنیرے جنگلاں تے بیاباناں
چھیاں کھنبھاں والڑا جو کہن فرشتہ
اک دراہے دے وچ آ کے مینوں ملیا
پھلاں وانگر ہولیاں اپنیاں انگلاں
اوہنے اکھاں میریاں نوں آن چھہائیاں
اتے پتلیاں میریاں انج ٹڈیاں گئیاں
اکھاں سہمے باز دیاں نے جداں ہندیاں
پھیر ملکڑے اوس نے کناں نوں چھوہیا
تے کناں وچ مچیا اک شور شرابا
پھڑ پھڑ کردے کھنبھاں دی دھیمی آواز
جویں فرشتے عنبریں کردے پرواز
ساگر ہیٹھاں رینگدے دیتاں دی فر فر
اسماناں نوں چڑھدیاں ویلاں دی سر سر
پھر اس میرے بلھاں نوں جو ہتھ چھہایا
کھچ کے پاپن جیبھ نوں باہر لے آیا
جہڑی موموٹھگنیاں کردی سی گلاں
تے جو ستھل ہو گئے سن، مردہ بلھاں
نوں خونی ہتھ اپنا اس نے جو لایا
اوہناں اتے ناگ دا اک ڈنگ بٹھایا ۔
پھر چھاتی نوں پاڑیا اس لے تلوار
دل دھڑکدا کمبدا پھڑ کیتا باہر
خالی تھاں تے رکھیا اک کولا مگھدا
دگ دگ کردا ہک وچ چنگیاڑے چھڈدا
لاش وانگراں پیا ساں میں بیابانیں
گونجی آ کے کنّ وچ آواز ربانی :
"اٹھ پیغمبر، اکھیاں، کناں نوں کھوہل
سن کے میرے حکم دے پلے بنھ بول
کچھّ اٹھ کے دھرتیاں تے ساگر تر توں
سچی بانی نال دلاں وچ چانن کر توں ۔"

سائبیریا وچ ڈونگھیاں کھاناں اندر ایہہ نہ ہووے
کوئی انکھ نوں وٹا لگے جاں ایہہ دل ہی ڈول کھلووے
اتم اچی سوچ تہاڈی اتے مشقت ہڈّ توڑویں
رنگ لیاویگی، آخر نوں چانن ہی کالکھ نوں دھووے ۔

آشا، جہڑی بدنصیبی دی ہے آگیاکاری بھین
اس نے ہی بھورے 'چوں بھکھنی آخر نوں نھیرے دی ڈین
سرگھی ویلا ہونا جس دی تانگھ دلاں نوں جگاں توں
سدا لئی سوں جانے ہوکے گونجنگے خوشیاں دے بین ۔

توڑ تاڑ کے سبھ دیواراں نھیرے نوں کر لیرو لیر
پہنچ جانگے تساں تکّ ایہہ مترتا تے پریم اخیر
ہر حالت وچ گھور بھیانک کال کوٹھیاں وچ جویں
پہنچ رہی اے سوتنتر آواز میری، اے میرے ویر ۔

ٹٹ جانا بھاری زنجیراں ہتھکڑیاں نے لہہ جانا
ڈگّ پیناں جیلھاں دیاں کندھاں کال کوٹھیاں ڈھیہہ جانا
کرنی ہے تلوار تہانوں بھیٹا پھیر بھراواں نے
اتے بروہاں وچ تہاڈا کرن سواگت بہہ جانا ۔

بیڑی وچ اسیں بیٹھے ساں کئی جنے
کجھ ایسے سن بادبان سن جنہاں تنے
دوجے رل کے بھارے چپو مار رہے
ہمت دے بل بوتے بیڑی تار رہے
عقلاں والا کھیوٹ اس دی اک لگن
بھاری بیڑی ٹھیہلی جاوے چپ مگن
میں تاں بے پرواہ، کدے غم کھاندا ساں
میں اوہناں نوں گیت سنائی جاندا ساں
تانہیؤں اک بھیانک جھکھڑ جھلّ پیا
روہ وچ آیا ساگر آپا بھلّ گیا
کھیوٹ تے دوجے تاں بس ہن گلاں نے
مینوں سٹیا چکّ کے کنڈھے چھلاں نے
رمز بھرے گیتاں دا گائک دیوانہ
اوہی پرانے گیت ترانے مستانہ
پتھراں اتے بیٹھا دھپے گاندا ہاں
اپنے گلے کپڑے پیا سکاندا ہاں ۔

نہ گا میری پیاری بس کر نہ گا نی
میرے ساہویں جارجیا دے سوگی گیت
دوجے جیون اتے دراڈے کنڈھے دی
یاد دواؤندے دل میرے نوں میرے میت ۔

ہائے ! تیریاں ایہناں ظالم طرزاں تے
آؤندی یاد چاننی رات، مداناں دی
دور رہِ گئی جہڑی نظراں توں اوہلے
مندبھاگی مٹیار دے نقشاں نیناں دی ۔

جے توں ہوویں ساہویں تاں بھل جاوے جو
موہنا مارو پرچھاواں منڈلاؤندا ہے
پر چھونہدی ہیں گیت جدوں تاں اوہ مڑکے
ساہویں آن کھلوندا اتے ستاؤندا ہے ۔

نہ گا میری پیاری بس کر نہ گا نی
میرے ساہویں جارجیا دے سوگی گیت
دوجے جیون اتے دراڈے کنڈھے دی
یاد دواؤندے دل میرے نوں میرے میت ۔

جارجیا دے ٹلیاں اتے
لتھی رات ہنیرا ہویا
وگے اراگوا میرے ساہویں
اس دی کلھ کلھ شور مچایا
پیڑا کھیڑے پائِ کڑنگڑی
میری اداسی اجلی اجلی
کیول توں، بس توں ہی توں ہیں
میری ایس اداسی وچ وی
ہور کوئی وی آ کے میرے
دل دے پلنگھے بہہ نہیں سکدا
پھیر پیار انگڑائیاں لیندا
پیار بناں ایہہ رہِ نہیں سکدا ۔

دھپ وچ جھلسی بنجر دھرتی بیاباناں
وچ نظر جتھے تکّ جاوے سنّ-مساناں
وانگ سنتری تنیا رخ انچار کھڑا ہے
سارے برہمنڈ وچ اکلا، بڑا ڈراؤنا ۔

جس دن اس نوں جمیاں سی دھرتی ترہائی
اس دن سورج لوہڑے دی سی اگّ ورھائی
قدرت نے پھر ٹہنی ٹہنی پتے پتے
اتے جڑھاں دے ریشے ریشے زہر وسائی ۔

زہر ایس دے سکاں وچوں رہے نکلدی
سکھر دوپیہرے ویلے دھپاں وچ پگھلدی
تھاں تھاں جمی گوند بنی ترکالاں ویلے
لشکے جویں بلوری بونداں پار-درشنی ۔

کدے کسے پنکھیرو ایدھر منہ نہ کریا
دور رہے ببر وی اس توں ڈریا ڈریا
کالا جھکھڑ وی آ جاوے جیکر ایدھر
مڑ جاوے اوہ پل وچ وہُ دا لدیا بھریا ۔

تے جے کوئی بھلی بھٹکی اک بدلوٹی
اس دے سر تے آ کے کدھروں ورھ ہی جاندی
تپدے ریتے دی ہک اتے زہری تپ تپ
اس دے ٹہنی پتیاں اتوں ڈگدی رہندی ۔

پر بندے نے بندے نوں اک حکم سنایا
لبھن لئی انچار اوس نوں راہے پایا
اٹھ تریا اوہ حکم 'چ بجھا منزل ولے
دن چڑھدے تکّ وہُ لے کے اوہ مڑ وی آیا ۔

مرجھائے پتیاں سنگ ٹہنی، گوند وہلی
حاضر کیتی مالک دے اس چھوہلی چھوہلی
چہرے دا رنگ اڈیا اڈیا، متھے اتے
مڑھکا چووے، اس نوں آ گئی ٹھنڈی تریلی ۔

حکم مطابق لے تاں آیا سبھ کجھ بھاویں
آؤندا ہی غش کھا کے ڈگیا صف تے تھاویں
ڈگدا ہی دم توڑ گیا اوہ داس نمانا
انجتّ حاکم دے قدماں وچ اس دے ساہویں ۔

پر راجے نے زہر سیوکاں ہتھ تھمائی
آگیاکاری تیراں اتے پٹھ چڑھائی
تے اس اپنے دور نیڑ ہمسایاں اتے
سیما پار گھریں اوہناں دے موت ورھائی ۔

یادگار اپنی دا جہڑی میں اپنے آپ بنائی
ہتھاں نال نہ ہرگز کیتی گئی اساری جس دی
اس نوں جاندی پگڈنڈی تے گھاہ نہیں اگدا بھائی
الیکساندر دی لاٹھ نالوں ایہہ گٹھّ بھر اچی دسدی ۔

نہیں، میں سارا نہیں مرانگا، کویتا اندر میری
روح میری نے، راکھ میری توں ودھ سمیں تکّ جینا
اوس گھڑی تکّ جگّ تے میری مہما بنی رہیگی
جد تک کاوَ-جگت دے اندر کجھ وی ہونا تھینا ۔

میریاں دھماں پے جانیاں روس دیس وچ سارے
ہر اک جیبھا اتے میرے ناں دے چرچے ہونے
گوروشیل سلاوی نسلاں، پھن، تے جنگلی بھارے
تنگس، نالے کالمیک جو دوست ستیپی دے نے ۔

چر تکّ لوکاں رکھنا مینوں دل دے تخت بٹھایا
کہ میری وینا نے ٹمب کے بھاوَ جگایا سچا
کہ میں گیت آزادی دا اس ظالم جگ وچ گایا
اتے ڈگیاں لئی دئیا دا نعرہ کیتا اچا ۔

نہ توں کر تاج دی اچھا نہ ٹھیس توں ڈر توں
ہے کلا دی دیوی اپنا ربی حکم پچھان
نہ بھنڈی دی، نہ وڈیائی دی چنتا ہی کر توں
نہ اوہناں دے نال الجھ توں جو مورکھ انجان ۔

لڈایا نہ بہت دیر محبت نے اسانوں
شہرت نے، امیداں نے ہے بھرمایا کاہنوں
کھیڈ تماشے جوانی دے ہوئے چھائیں مائیں
اک سپنا جویں، تڑکے دی دھند نیائیں
حالے وی اک ریجھ ہے پر دل وچ نچدی
اک اگّ رہے سینے وچ ہر دم مچدی
اس جبر دے جولے 'چ بھلا کداں قرار آوے
پیندی ہے وطن میرے دی کناں 'چ پکار آ کے
دن رات اسیں کردے ہاں بے چین اڈیکاں
کد آؤن آزادی دیاں اوہ پاون گھڑیاں
عاشق ہے جویں کوئی ویاکل ہو بہندا
ملنی دا پل آؤن تلک بہبل ہو رہندا
انج تانگھ آزادی دی ایہہ مچدی جدوں تکّ
تے روح نوں ہنگارا انکھ بھردی جدوں تکّ
آ، دوست، اسیں کریئے جنمبھومی تے ارپن ایہہ
جذبے دی جوانی اتے روحاں دا سہپن ایہہ
وشواس کرو، ساتھی، ایہہ نھیرے دا پہر مکنا
لوء لگنی تے سورج دیاں کرناں نے آ بکنا
ایہہ نیند جو کمبھکرنی اس نیند 'چوں اٹھ بہنا
پھر روس دے ہتھوں ایہہ دھکے دا قلعہ ڈھہنا
کھنڈراں تے لکھے جانے پھر نام اساڈے ہی ۔

بجھدا بجھدا بجھ گیا سورج چانن گنڈھ ولھیٹی
ساگر 'تے آ نسل ہوئی دھندلی شام سلیٹی
وگ وائے ! او آگیاکاری بادبان ! تن جا توں
میرے ہیٹھ ابلدے ساگر ! شاں شاں شور مچا توں

دور پرے پیندا ہے اجلی دھرتی دا لشکارا
میرے دل دی دھڑکن بنیا ٹونیہار کنارہ
میں یاداں دے شہہ وچّ لتھا لہرن تانگھاں سکاں
دل نوں تنکے وج وج جاندے روح نوں پیندیاں کھچاں
میں مڑ بھامبڑ بن کے مچیا، اکھیؤں نیر وہاواں
اک پل اڈاں مستی اندر، اک پل غوطے کھاواں
سر اتے منڈلاؤندے سپنے دے میں نقش پچھانا
یاد جھروکھے وچوں جھاکے اننھا عشقَ پرانا
نال جاگیاں سبھے پیڑاں، نال ہی سبھے خوشیاں
سر چکیا بھرماؤ ریجھاں، آساں درداں بھریاں...
وگ وائے ! او آگیاکاری بادبان ! تن جا توں
میرے ہیٹھ ابلدے ساگر ! شاں شاں شور مچا توں

ٹھلھ جہازا ! لے چل مینوں دور دمیلاں ولے
جتھے کپٹی ساگر ہوئے پھردے پاگل جھلے
پر اوہناں دلگیر کنڈھیاں ولے منہ نہیں کرنا
دھند-گلیپھے میرے وطنوں دور دور ہی ترنا
اوس دیس توں جتھے میرے جذبے سچے سچے
پہلی واری اگّ ویگ دی بن کے لٹ لٹ مچے
جتھے کومل-کلا دیویاں رحمت دے وچ آئیاں
لک چھپ کے سن میرے اتے اوہ ہسیاں مسکائیاں
جتھے جھکھڑ رہے جھمبدے رات دنے زندگانی
انج سمیں توں پہلاں میری اجڑی مست جوانی
اک خوشی اڈدے پنچھی دا سایہ بن کے آئی
اتے سدیوی ظالم پیڑا میری جھولی پائی
نوَ-انوبھوَ دا کھوجی بنیاں، ہو کے میں مجبور
وطن میرے میں چھڈکے تینوں، تیتھوں بھجیا دور
پل-چھن-عمر جوانی ویلے پل دو پل دے یارو
موج میلیاں دے چاہوانو میرے واکفکارو
تر چلیا ہاں چھڈّ تہانوں راجدان جو میرے
جنہاں نال گناہ دے کیتے سانجھے بھیت بتھیرے
جنہاں پیار-وہوناں اتے سدا واردا آیا
سکھ، آزادی، مہما اپنی، دل دا چین گوایا
میرے بے وفا ہانیؤں سبھ نوں بھل بھلا کے
چلیا ہاں میں موج بہاراں پچھے چھڈ چھڈا کے
اے پر دل دی پیڑ پرانی کد سوندی کد مردی
کوئی وی تدبیر نہ ڈونگھا پھٹّ عشقَ دا بھردی...
وگ وائے ! او آگیاکاری بادبان ! تن جا توں
میرے ہیٹھ ابلدے ساگر ! شاں شاں شور مچا توں

پاٹ رہے نے اڈدے جاندے بدل بھارے
نرمل نرمل سوگی تارے، سنجھ دے تارے !
مرجھائے میداناں اتے
اتے چٹانی سکھراں اتے
چٹا چاندی رنگ چاڑھیا تیریاں کرناں
نندرالی کھاڑی نوں ملیاں تیریاں چھوہاں
اچے عرشیں تیری لوء نمھی تے پیاری
ٹمب جگاوے ستیاں سوچاں اکو واری
او چانن دے گھیرے میرے میت پچھاتے
تیرا فٹ نکلنا مینوں چیتے آوے
شانت دھرت 'تے جتھے لگدا سبھ کجھ پیارا
جتھے وادی وچ چھیٹکے جہے چناراں دا ورتارا
کومل مہندی دے بوٹے تے رکھ سرو دے نیند-وگتے
جتھے ساگر سکھر دوپیہرے بے دل بے دل ستے ستے
ساگر کولوں دور اچیرے جتھے پربت امبر چمدا
سوچاں اندر ڈب گیا میں پھردا پھردا گھمدا گھمدا
جدوں جھگیاں اتے آ کے ٹک بیٹھا سی سنجھ-ہنیرا
اس نھیرے وچ تینوں لبھدی اک مٹیار نے پایا پھیرا
تے سکھیاں نوں اس دسیا سی، اس دا ناں اوہو جو تیرا ۔

میں بندی ہاں
کال کوٹھڑی وچ صرف میرا ہی ڈیرہ
جاں پھر میرے چار چپھیرے اس بھورے دی چپ تے نھیرا،
باہر، ویہڑے وچ اک باز
میرا ساتھی غم وچ ڈبا، کھویا کھویا
جس نے اپنے پنجیاں اندر
مال اپنا پھاہیا ہویا ۔

لہو لبڑی لاش چھڈّ کے
میرے اتے نظر گڈّ کے
اک بہبل جہی چیک ماردا
چیک نہیں ہے، اک ترلا ہے
اوہ کہندا ہے، ایہہ ویلا ہے
ویلا ہے کہ آپاں ایتھوں کر چلیئے پرواز ۔

اسیں آزادی نوں پرنائے
آپاں ایتھوں اڈ چلیئے، چل !
بیخوف آوارہ پھردا
جتھے اک طوفانی بدل
جتھے ویاکل ساگر لوچے امبر وچ ولین ہو جانا
جتھے جانا میرے وس وچ جاں ایہہ ہمت کرن ہواواں ۔

آواز میری اے السائی ہوئی
تیری تانگھ اس وچ سمائی ہوئی
ہنیری سپنمئی چپ رات دی
آواز میری ایہہ چپ توڑدی
میرے سرھانے تے نمھا جیہا
اک دیپ جگدا بجھدا پیا
گیتاں دا دل وچ اے ہڑ آ گیا
ایہناں پریم ندیاں دا کڑ پاٹیا
کاڑ کاڑ چلن اتے گاندیاں
اک دوجی اندر سما جاندیاں
ڈلھ ڈلھ پیندے نے جذبے انوپ
ہر اک اکھر ہے تیرا سروپ
مینوں تیرے نیناں دا جھولا پوے
ایہہ لٹ لٹ بلدے اتے چمکدے
اکھاں 'چ اکھاں ملن ساڈیاں
تے مسکاناں مینوں کرن لاڈیاں
تیرا بول کناں 'چ پیندا ہے آ
اے دوست پیارے، میرے بیلیا
تیرے نال مینوں محبت بڑی
میں تیری ہاں...تیری...تیری اپنی !...