ਅਕਬਰ ਅਲਾਹਾਬਾਦੀ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ
ਹੰਗਾਮਾ ਹੈ ਕਯੂੰ ਬਰਪਾ, ਥੋੜੀ ਸੀ ਜੋ ਪੀ ਲੀ ਹੈ
ਡਾਕਾ ਤੋ ਨਹੀਂ ਡਾਲਾ, ਚੋਰੀ ਤੋ ਨਹੀਂ ਕੀ ਹੈ
ਨਾ-ਤਜੁਰਬਾਕਾਰੀ ਸੇ, ਵਾਇਜ਼ ਕੀ ਯੇ ਬਾਤੇਂ ਹੈਂ
ਇਸ ਰੰਗ ਕੋ ਕਯਾ ਜਾਨੇ, ਪੂਛੋ ਤੋ ਕਭੀ ਪੀ ਹੈ
ਉਸ ਮਯ ਸੇ ਨਹੀਂ ਮਤਲਬ, ਦਿਲ ਜਿਸ ਸੇ ਹੈ ਬੇਗਾਨਾ
ਮਕਸੂਦ ਹੈ ਉਸ ਮਯ ਸੇ, ਦਿਲ ਹੀ ਮੇਂ ਜੋ ਖਿੰਚਤੀ ਹੈ
ਵਾਂ ਦਿਲ ਮੇਂ ਕਿ ਦੋ ਸਦਮੇ, ਯਾਂ ਜੀ ਮੇਂ ਕਿ ਸਬ ਸਹ ਲੋ
ਉਨ ਕਾ ਭੀ ਅਜਬ ਦਿਲ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਭੀ ਅਜਬ ਜੀ ਹੈ
ਹਰ ਜ਼ਰ੍ਰਾ ਚਮਕਤਾ ਹੈ, ਅਨਵਰ-ਏ-ਇਲਾਹੀ ਸੇ
ਹਰ ਸਾਂਸ ਯੇ ਕਹਤੀ ਹੈ, ਕਿ ਹਮ ਹੈਂ ਤੋ ਖ਼ੁਦਾ ਭੀ ਹੈ
ਸੂਰਜ ਮੇਂ ਲਗੇ ਧੱਬਾ, ਫ਼ਿਤਰਤ ਕੇ ਕਰਿਸ਼ਮੇ ਹੈਂ
ਬੁਤ ਹਮ ਕੋ ਕਹੇਂ ਕਾਫ਼ਿਰ, ਅੱਲਾਹ ਕੀ ਮਰਜ਼ੀ ਹੈ
(ਵਾਇਜ਼=ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ਕ, ਮਕਸੂਦ=ਮਨੋਰਥ,
ਅਨਵਰ-ਏ-ਇਲਾਹੀ=ਰੱਬੀ-ਚਾਨਣ, ਫ਼ਿਤਰਤ=
ਸੁਭਾਅ)
ਦੁਨਿਯਾ ਮੇਂ ਹੂੰ ਦੁਨਿਯਾ ਕਾ ਤਲਬਗਾਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰਾ ਹੂੰ, ਖ਼ਰੀਦਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੂੰ ਮਗਰ ਜ਼ੀਸਤ ਕੀ ਲੱਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਬਾਕੀ
ਹਰ ਚੰਦ ਕਿ ਹੂੰ ਹੋਸ਼ ਮੇਂ, ਹੋਸ਼ਿਯਾਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
ਇਸ ਖ਼ਾਨਾ-ਏ-ਹਸਤੀ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਊਂਗਾ ਬੇਲੌਸ
ਸਾਯਾ ਹੂੰ ਫ਼ਕਤ, ਨਕਸ਼-ਬ-ਦੀਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
ਅਫ਼ਸੁਰਦਾ ਹੂੰ ਇਬਾਰਤ ਸੇ, ਦਵਾ ਕੀ ਨਹੀਂ ਹਾਜਿਤ
ਗਮ ਕਾ ਮੁਝੇ ਯੇ ਜੌਫ਼ ਹੈ, ਬੀਮਾਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
ਵੋ ਗੁਲ ਹੂੰ ਖ਼ਿਜ਼ਾਂ ਨੇ ਜਿਸੇ ਬਰਬਾਦ ਕਿਯਾ ਹੈ
ਉਲਝੂੰ ਕਿਸੀ ਦਾਮਨ ਸੇ ਮੈਂ ਵੋ ਖ਼ਾਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
ਯਾਰਬ ਮੁਝੇ ਮਹਫ਼ੂਜ਼ ਰਖ ਉਸ ਬੁਤ ਕੇ ਸਿਤਮ ਸੇ
ਮੈਂ ਉਸ ਕੀ ਇਨਾਯਤ ਕਾ ਤਲਬਗਾਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
ਅਫ਼ਸੁਰਦਗੀ-ਓ-ਜੌਫ਼ ਕੀ ਕੁਛ ਹਦ ਨਹੀਂ "ਅਕਬਰ"
ਕਾਫ਼ਿਰ ਕੇ ਮੁਕਾਬਿਲ ਮੇਂ ਭੀ ਦੀਂਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
(ਤਲਬਗਾਰ=ਚਾਹਵਾਨ, ਜ਼ੀਸਤ=ਜੀਵਨ, ਹਸਤੀ=
ਹੋਂਦ, ਬੇਲੌਸ=ਦੋਸ਼ ਤੋਂ ਬਿਨਾ, ਫ਼ਕਤ=ਕੇਵਲ, ਨਕਸ਼=
ਚਿਨ੍ਹ,ਚਿਤ੍ਰ, ਅਫ਼ਸੁਰਦਾ=ਨਿਰਾਸ਼, ਇਬਾਰਤ=ਸ਼ਬਦ,
ਹਾਜਿਤ,ਹਾਜਤ=ਲੋੜ, ਜ਼ੌਫ਼= ਕਮਜੋਰੀ, ਖ਼ਿਜ਼ਾਂ=
ਪਤਝੜ, ਇਨਾਯਤ=ਕ੍ਰਿਪਾ, ਅਫ਼ਸੁਰਦਗੀ-ਓ-ਜੌਫ਼=
ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਕਾਫ਼ਿਰ= ਨਾਸਿਤਕ, ਦੀਂਦਾਰ=
ਆਸਿਤਕ, ਧਰਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ)
ਕੋਈ ਹੰਸ ਰਹਾ ਹੈ ਕੋਈ ਰੋ ਰਹਾ ਹੈ
ਕੋਈ ਪਾ ਰਹਾ ਹੈ ਕੋਈ ਖੋ ਰਹਾ ਹੈ
ਕੋਈ ਤਾਕ ਮੇਂ ਹੈ ਕਿਸੀ ਕੋ ਹੈ ਗਫ਼ਲਤ
ਕੋਈ ਜਾਗਤਾ ਹੈ ਕੋਈ ਸੋ ਰਹਾ ਹੈ
ਕਹੀਂ ਨਾਉੱਮੀਦੀ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਗਿਰਾਈ
ਕੋਈ ਬੀਜ ਉੱਮੀਦ ਕੇ ਬੋ ਰਹਾ ਹੈ
ਇਸੀ ਸੋਚ ਮੇਂ ਮੈਂ ਤੋ ਰਹਤਾ ਹੂੰ 'ਅਕਬਰ'
ਯਹ ਕਯਾ ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ ਯਹ ਕਯੋਂ ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ
ਬਹਸੇਂ ਫਿਜੂਲ ਥੀਂ ਯਹ ਖੁਲਾ ਹਾਲ ਦੇਰ ਮੇਂ
ਅਫਸੋਸ ਉਮ੍ਰ ਕਟ ਗਈ ਲਫ਼ਜ਼ੋਂ ਕੇ ਫੇਰ ਮੇਂ
ਹੈ ਮੁਲਕ ਇਧਰ ਤੋ ਕਹਤ ਜਹਦ, ਉਸ ਤਰਫ ਯਹ ਵਾਜ਼
ਕੁਸ਼ਤੇ ਵਹ ਖਾ ਕੇ ਪੇਟ ਭਰੇ ਪਾਂਚ ਸੇਰ ਮੇਂ
ਹੈਂ ਗਸ਼ ਮੇਂ ਸ਼ੇਖ ਦੇਖ ਕੇ ਹੁਸਨੇ-ਮਿਸ-ਫਿਰੰਗ
ਬਚ ਭੀ ਗਯੇ ਤੋ ਹੋਸ਼ ਉਨ੍ਹੇਂ ਆਏਗਾ ਦੇਰ ਮੇਂ
ਛੂਟਾ ਅਗਰ ਮੈਂ ਗਰਿਦਸ਼ੇ ਤਸਬੀਹ ਸੇ ਤੋ ਕਯਾ
ਅਬ ਪੜ ਗਯਾ ਹੂੰ ਆਪਕੀ ਬਾਤੋਂ ਕੇ ਫੇਰ ਮੇਂ
(ਕਹਤ=ਅਕਾਲ,ਕਹਿਰ, ਗਰਿਦਸ਼ੇ ਤਸਬੀਹ=
ਮਾਲਾ ਫੇਰਨ ਦਾ ਚੱਕਰ)
ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਜਿਸ ਸੇ ਬਹਲਤਾ ਕੋਈ ਐਸਾ ਨ ਮਿਲਾ
ਬੁਤ ਕੇ ਬੰਦੇ ਤੋ ਮਿਲੇ ਅੱਲਾਹ ਕਾ ਬੰਦਾ ਨ ਮਿਲਾ
ਬਜ਼ਮ-ਏ-ਯਾਰਾਂ ਸੇ ਫਿਰੀ ਬਾਦ-ਏ-ਬਹਾਰੀ ਮਾਯੂਸ
ਏਕ ਸਰ ਭੀ ਉਸੇ ਆਮਾਦਾ-ਏ-ਸੌਦਾ ਨ ਮਿਲਾ
ਗੁਲ ਕੇ ਖ਼ਵਾਹਾਂ ਤੋ ਨਜ਼ਰ ਆਏ ਬਹੁਤ ਇਤ੍ਰਫ਼ਰੋਸ਼
ਤਾਲਿਬ-ਏ-ਜ਼ਮਜ਼ਮ-ਏ-ਬੁਲਬੁਲ-ਏ-ਸ਼ੈਦਾ ਨ ਮਿਲਾ
ਵਾਹ ਕਯਾ ਰਾਹ ਦਿਖਾਈ ਹਮੇਂ ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਨੇ
ਕਰ ਦਿਯਾ ਕਾਬੇ ਕੋ ਗੁਮ ਔਰ ਕਲੀਸਾ ਨ ਮਿਲਾ
ਸੱਯਦ ਉਠੇ ਤੋ ਗਜ਼ਟ ਲੇ ਕੇ ਤੋ ਲਾਖੋਂ ਲਾਏ
ਸ਼ੇਖ਼ ਕੁਰਾਨ ਦਿਖਾਤਾ ਫਿਰਾ ਪੈਸਾ ਨ ਮਿਲਾ
(ਬਜ਼ਮ-ਏ-ਯਾਰਾਂ=ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਸਭਾ,
ਬਾਦ-ਏ-ਬਹਾਰੀ=ਬਸੰਤੀ ਹਵਾ, ਆਮਾਦਾ-
ਏ-ਸੌਦਾ=ਪਾਗਲ ਹੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ, ਤਾਲਿਬ-
ਏ-ਜ਼ਮਜ਼ਮ-ਏ-ਬੁਲਬੁਲ-ਏ-ਸ਼ੈਦਾ=ਫੁਲਾਂ ਉੱਤੇ
ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬੁਲਬੁਲ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ
ਚਾਹਵਾਨ, ਕਲੀਸਾ=ਚਰਚ,ਗਿਰਜਾਘਰ)
ਸਮਝੇ ਵਹੀ ਇਸਕੋ ਜੋ ਹੋ ਦੀਵਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
'ਅਕਬਰ' ਯੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਮੇਰੀ ਹੈ ਅਫ਼ਸਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
ਗਰ ਸ਼ੈਖ਼-ਓ-ਬਰਹਮਨ ਸੁਨੇਂ ਅਫ਼ਸਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
ਮਾਬਦ ਨ ਰਹੇ ਕਾਬਾ-ਓ-ਬੁਤਖ਼ਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਚਾਂਦ-ਸੀ ਸੂਰਤ
ਰੌਸ਼ਨ ਭੀ ਕਰੋ ਜਾਕੇ ਸਿਯਹਖ਼ਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
ਅਸ਼ਕ ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ ਆ ਜਾਏਂ ਏਵਜ਼ ਨੀਂਦ ਕੇ ਸਾਹਬ
ਐਸਾ ਭੀ ਕਿਸੀ ਸ਼ਬ ਸੁਨੋ ਅਫ਼ਸਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
ਇਸ਼ਰਤ ਜੋ ਨਹੀਂ ਆਤੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ, ਨ ਆਏ
ਹਸਰਤ ਹੀ ਸੇ ਆਬਾਦ ਹੈ ਵੀਰਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
ਕਰਨੇ ਜੋ ਨਹੀਂ ਦੇਤੇ ਬਯਾਂ ਹਾਲਤ-ਏ-ਦਿਲ ਕੋ
ਸੁਨਿਏਗਾ ਲਬ-ਏ-ਗ਼ੌਰ ਸੇ ਅਫ਼ਸਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
ਕੋਈ ਨ ਹੁਆ ਰੂਹ ਕਾ ਸਾਥੀ ਦਮ-ਏ-ਆਖ਼ਿਰ
ਕਾਮ ਆਯਾ ਨ ਇਸ ਵਕਤ ਮੇਂ ਯਾਰਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
ਹਮ ਜਾਨ ਸੇ ਬੇਜ਼ਾਰ ਰਹਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ 'ਅਕਬਰ'
ਜਬ ਸੇ ਦਿਲ-ਏ-ਬੇਤਾਬ ਹੈ ਦੀਵਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ
(ਮਾਬਦ=ਪੂਜਾ ਦੀ ਥਾਂ, ਸਿਯਹਖ਼ਾਨਾ=ਹਨੇਰਾ-ਘਰ,
ਏਵਜ਼=ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਬੇਜ਼ਾਰ=ਨਾ-ਖੁਸ਼)
ਮੁੰਸ਼ੀ ਕਿ ਕਲਰਕ ਯਾ ਜ਼ਮੀਂਦਾਰ
ਲਾਜ਼ਿਮ ਹੈ ਕਲੇਕਟਰੀ ਕਾ ਦੀਦਾਰ
ਹੰਗਾਮਾ ਯੇ ਵੋਟ ਕਾ ਫ਼ਕਤ ਹੈ
ਮਤਲੂਬ ਹਰੇਕ ਸੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਹੈ
ਹਰ ਸਿਮਤ ਮਚੀ ਹੁਈ ਹੈ ਹਲਚਲ
ਹਰ ਦਰ ਪੇ ਸ਼ੋਰ ਹੈ ਕਿ ਚਲ-ਚਲ
ਟਮਟਮ ਹੋਂ ਕਿ ਗਾੜੀਯਾਂ ਕਿ ਮੋਟਰ
ਜਿਸ ਪਰ ਦੇਕੋ, ਲਦੇ ਹੈਂ ਵੋਟਰ
ਸ਼ਾਹੀ ਵੋ ਹੈ ਯਾ ਪਯੰਬਰੀ ਹੈ
ਆਖਿਰ ਕਯਾ ਸ਼ੈ ਯੇ ਮੇਂਬਰੀ ਹੈ
ਨੇਟਿਵ ਹੈ ਨਮੂਦ ਹੀ ਕਾ ਮੁਹਤਾਜ
ਕੌਂਸਿਲ ਤੋ ਉਨਕੀ ਹੈ ਜਿਨਕਾ ਹੈ ਰਾਜ
ਕਹਤੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ, ਯਾ ਇਲਾਹੀ
ਸੋਸ਼ਲ ਹਾਲਤ ਕੀ ਹੈ ਤਬਾਹੀ
ਹਮ ਲੋਗ ਜੋ ਇਸਮੇਂ ਫੰਸ ਰਹੇ ਹੈਂ
ਅਗਿਯਾਰ ਭੀ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੰਸ ਰਹੇ ਹੈਂ
ਦਰਅਸਲ ਨ ਦੀਨ ਹੈ ਨ ਦੁਨਿਯਾ
ਪਿੰਜਰੇ ਮੇਂ ਫੁਦਕ ਰਹੀ ਹੈ ਮੁਨਿਯਾ
ਸਕੀਮ ਕਾ ਝੂਲਨਾ ਵੋ ਝੂਲੇਂ
ਲੇਕਿਨ ਯੇ ਕਯੋਂ ਅਪਨੀ ਰਾਹ ਭੂਲੇਂ
ਕੌਮ ਕੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਖੋਟ ਹੈ ਪੈਦਾ
ਅੱਛੇ ਅੱਛੇ ਹੈਂ ਵੋਟ ਕੇ ਸ਼ੈਦਾ
ਕਯੋ ਨਹੀਂ ਪੜਤਾ ਅਕਲ ਕਾ ਸਾਯਾ
ਇਸਕੋ ਸਮਝੇਂ ਫ਼ਰਜੇ-ਕਿਫ਼ਾਯਾ
ਭਾਈ-ਭਾਈ ਮੇਂ ਹਾਥਾਪਾਈ
ਸੇਲਫ਼ ਗਵਰਨਮੇਂਟ ਆਗੇ ਆਈ
ਪਾਂਵ ਕਾ ਹੋਸ਼ ਅਬ ਫ਼ਿਕ੍ਰ ਨ ਸਰ ਕੀ
ਵੋਟ ਕੀ ਧੁਨ ਮੇਂ ਬਨ ਗਏ ਫਿਰਕੀ
(ਸਿਮਤ=ਤਰਫ਼, ਦੇਕੋ=ਦੇਖੋ, ਅਗਿਯਾਰ=
ਗ਼ੈਰ,ਦੁਸ਼ਮਣ)
ਉਨ੍ਹੇਂ ਸ਼ੌਕ-ਏ-ਇਬਾਦਤ ਭੀ ਹੈ ਔਰ ਗਾਨੇ ਕੀ ਆਦਤ ਭੀ
ਨਿਕਲਤੀ ਹੈਂ ਦੁਆਏਂ ਉਨਕੇ ਮੁੰਹ ਸੇ ਠੁਮਰੀਯਾਂ ਹੋਕਰ
ਤਅੱਲੁਕ ਆਸ਼ਿਕ-ਓ-ਮਾਸ਼ੂਕ ਕਾ ਤੋ ਲੁਤਫ਼ ਰਖਤਾ ਥਾ
ਮਜ਼ੇ ਅਬ ਵੋ ਕਹਾਂ ਬਾਕੀ ਰਹੇ ਬੀਬੀ ਮੀਯਾਂ ਹੋਕਰ
ਨ ਥੀ ਮੁਤਲਕ ਤਵੱਕੋ ਬਿਲ ਬਨਾਕਰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦੋਗੇ
ਮੇਰੀ ਜਾਂ ਲੁਟ ਗਯਾ ਮੈਂ ਤੋ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਮੇਹਮਾਂ ਹੋਕਰ
ਹਕੀਕਤ ਮੇਂ ਮੈਂ ਏਕ ਬੁਲਬੁਲ ਹੂੰ ਮਗਰ ਚਾਰੇ ਕੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਮੇਂ
ਬਨਾ ਹੂੰ ਮਿੰਬਰ-ਏ-ਕੋਂਸਿਲ ਯਹਾਂ ਮਿੱਠੂ ਮੀਯਾਂ ਹੋਕਰ
ਨਿਕਾਲਾ ਕਰਤੀ ਹੈ ਘਰ ਸੇ ਯੇ ਕਹਕਰ ਤੂ ਤੋ ਮਜਨੂੰ ਹੈ
ਸਤਾ ਰੱਖਾ ਹੈ ਮੁਝਕੋ ਸਾਸ ਨੇ ਲੈਲਾ ਕੀ ਮਾਂ ਹੋਕਰ
ਜੋ ਯੂੰਹੀ ਲਹਜ਼ਾ-ਲਹਜ਼ਾ ਦਾਗ਼-ਏ-ਹਸਰਤ ਕੀ ਤਰੱਕੀ ਹੈ
ਅਜਬ ਕਯਾ, ਰਫਤਾ-ਰਫਤਾ ਮੈਂ ਸਰਾਪਾ ਸੂਰਤ-ਏ-ਦਿਲ ਹੂੰ
ਮਦਦ-ਐ-ਰਹਨੁਮਾ-ਏ-ਗੁਮਰਹਾਂ ਇਸ ਦਸ਼ਤ-ਏ-ਗ਼ੁਰਬਤ ਮੇਂ
ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਹੂੰ, ਪਰੀਸ਼ਾਂ ਹਾਲ ਹੂੰ, ਗੁਮਕਰਦਾ ਮੰਜ਼ਿਲ ਹੂੰ
ਯੇ ਮੇਰੇ ਸਾਮਨੇ ਸ਼ੇਖ-ਓ-ਬਰਹਮਨ ਕਯਾ ਝਗੜਤੇ ਹੈਂ
ਅਗਰ ਮੁਝ ਸੇ ਕੋਈ ਪੂਛੇ, ਕਹੂੰ ਦੋਨੋਂ ਕਾ ਕਾਯਲ ਹੂੰ
ਅਗਰ ਦਾਵਾ-ਏ-ਯਕ ਰੰਗੀਂ ਕਰੂੰ, ਨਾਖ਼ੁਸ਼ ਨ ਹੋ ਜਾਨਾ
ਮੈਂ ਇਸ ਆਈਨਾਖ਼ਾਨੇ ਮੇਂ ਤੇਰਾ ਅਕਸ-ਏ-ਮੁਕਾਬਿਲ ਹੂੰ
(ਦਸ਼ਤ-ਏ-ਗ਼ੁਰਬਤ=ਗ਼ਰੀਬੀ ਦਾ ਜੰਗਲ,ਉਜਾੜ)
ਏਕ ਬੂੜ੍ਹਾ ਨਹੀਫ਼-ਓ-ਖਸਤਾ ਦਰਾਜ਼
ਇਕ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੇ ਜਾਤਾ ਥਾ ਬਾਜ਼ਾਰ
ਜ਼ੋਫ-ਏ-ਪੀਰੀ ਸੇ ਖਮ ਹੁਈ ਥੀ ਕਮਰ
ਰਾਹ ਬੇਚਾਰਾ ਚਲਤਾ ਥਾ ਰੁਕ ਕਰ
ਚੰਦ ਲੜਕੋਂ ਕੋ ਉਸ ਪੇ ਆਈ ਹੰਸੀ
ਕਦ ਪੇ ਫਬਤੀ ਕਮਾਨ ਕੀ ਸੂਝੀ
ਕਹਾ ਇਕ ਲੜਕੇ ਨੇ ਯੇ ਉਸਸੇ ਕਿ ਬੋਲ
ਤੂਨੇ ਕਿਤਨੇ ਮੇਂ ਲੀ ਕਮਾਨ ਯੇ ਮੋਲ
ਪੀਰ ਮਰਦ-ਏ-ਲਤੀਫ਼-ਓ-ਦਾਨਿਸ਼ ਮੰਦ
ਹੰਸ ਕੇ ਕਹਨੇ ਲਗਾ ਕਿ ਐ ਫ਼ਰਜ਼ੰਦ
ਪਹੁੰਚੋਗੇ ਮੇਰੀ ਉਮਰ ਕੋ ਜਿਸ ਆਨ
ਮੁਫ਼ਤ ਮੇਂ ਮਿਲ ਜਾਏਗੀ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਯੇ ਕਮਾਨ
(ਖਮ=ਝੁਕਣਾ,ਵਲ ਖਾਣਾ, ਫਬਤੀ=
ਵਿਅੰਗ, ਫ਼ਰਜ਼ੰਦ=ਪੁੱਤਰ)
ਫਿਰ ਗਈ ਆਪ ਕੀ ਦੋ ਦਿਨ ਮੇਂ ਤਬੀਯਤ ਕੈਸੀ
ਯੇ ਵਫ਼ਾ ਕੈਸੀ ਥੀ ਸਾਹਬ ! ਯੇ ਮੁਰੱਵਤ ਕੈਸੀ
ਦੋਸਤ ਅਹਬਾਬ ਸੇ ਹੰਸ ਬੋਲ ਕੇ ਕਟ ਜਾਯੇਗੀ ਰਾਤ
ਰਿੰਦ-ਏ-ਆਜ਼ਾਦ ਹੈਂ, ਹਮਕੋ ਸ਼ਬ-ਏ-ਫੁਰਕਤ ਕੈਸੀ
ਜਿਸ ਹਸੀਂ ਸੇ ਹੁਈ ਉਲਫ਼ਤ ਵਹੀ ਮਾਸ਼ੂਕ ਅਪਨਾ
ਇਸ਼ਕ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਕੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ, ਤਬੀਯਤ ਕੈਸੀ
ਹੈ ਜੋ ਕਿਸਮਤ ਮੇਂ ਵਹੀ ਹੋਗਾ ਨ ਕੁਛ ਕਮ, ਨ ਸਿਵਾ
ਆਰਜ਼ੂ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਕੋ, ਹਸਰਤ ਕੈਸੀ
ਹਾਲ ਖੁਲਤਾ ਨਹੀਂ ਕੁਛ ਦਿਲ ਕੇ ਧੜਕਨੇ ਕਾ ਮੁਝੇ
ਆਜ ਰਹ ਰਹ ਕੇ ਭਰ ਆਤੀ ਹੈ ਤਬੀਯਤ ਕੈਸੀ
ਕੂਚਾ-ਏ-ਯਾਰ ਮੇਂ ਜਾਤਾ ਤੋ ਨਜ਼ਾਰਾ ਕਰਤਾ
ਕੈਸ ਆਵਾਰਾ ਹੈ ਜੰਗਲ ਮੇਂ, ਯੇ ਵਹਸ਼ਤ ਕੈਸੀ
(ਉਲਫ਼ਤ=ਪਿਆਰ, ਸ਼ਬ=ਰਾਤ, ਸਿਵਾ=ਵੱਧ,
ਆਰਜ਼ੂ=ਤਾਂਘ,ਇੱਛਾ, ਕੈਸ=ਮਜਨੂੰ)
ਕਹਾਂ ਲੇ ਜਾਊਂ ਦਿਲ ਦੋਨੋਂ ਜਹਾਂ ਮੇਂ ਇਸਕੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ।
ਯਹਾਂ ਪਰੀਯੋਂ ਕਾ ਮਜਮਾ ਹੈ, ਵਹਾਂ ਹੂਰੋਂ ਕੀ ਮਹਫ਼ਿਲ ਹੈ ।
ਇਲਾਹੀ ਕੈਸੀ-ਕੈਸੀ ਸੂਰਤੇਂ ਤੂਨੇ ਬਨਾਈ ਹੈਂ,
ਹਰ ਸੂਰਤ ਕਲੇਜੇ ਸੇ ਲਗਾ ਲੇਨੇ ਕੇ ਕਾਬਿਲ ਹੈ।
ਯੇ ਦਿਲ ਲੇਤੇ ਹੀ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਕੀ ਤਰਹ ਪੱਥਰ ਪੇ ਦੇ ਮਾਰਾ,
ਮੈਂ ਕਹਤਾ ਰਹ ਗਯਾ ਜ਼ਾਲਿਮ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਹੈ ।
ਜੋ ਦੇਖਾ ਅਕਸ ਆਈਨੇ ਮੇਂ ਅਪਨਾ ਬੋਲੇ ਝੁੰਝਲਾਕਰ,
ਅਰੇ ਤੂ ਕੌਨ ਹੈ, ਹਟ ਸਾਮਨੇ ਸੇ ਕਯੋਂ ਮੁਕਾਬਿਲ ਹੈ ।
ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਦਿਲ ਮਸਲ ਕਰ ਪਾਂਵੋਂ ਸੇ ਝੁੰਝਲਾ ਕੇ ਫ਼ਰਮਾਯਾ,
ਲੋ ਪਹਚਾਨੋ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਇਨ ਦਿਲੋਂ ਮੇਂ ਕੌਨ ਸਾ ਦਿਲ ਹੈ ।
(ਮਜਮਾ=ਭੀੜ)
ਕਿਸ-ਕਿਸ ਅਦਾ ਸੇ ਤੂਨੇ ਜਲਵਾ ਦਿਖਾ ਕੇ ਮਾਰਾ
ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਚੁਕੇ ਥੇ, ਬੰਦਾ ਬਨਾ ਕੇ ਮਾਰਾ
ਅੱਵਲ ਬਨਾ ਕੇ ਪੁਤਲਾ, ਪੁਤਲੇ ਮੇਂ ਜਾਨ ਡਾਲੀ
ਫਿਰ ਉਸਕੋ ਖ਼ੁਦ ਕਜ਼ਾ ਕੀ ਸੂਰਤ ਮੇਂ ਆਕੇ ਮਾਰਾ
ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ ਤੇਰੀ ਜ਼ਾਲਿਮ ਛੁਰੀਯਾਂ ਛੁਪੀ ਹੁਈ ਹੈਂ
ਦੇਖਾ ਜਿਧਰ ਕੋ ਤੂਨੇ ਪਲਕੇਂ ਉਠਾਕੇ ਮਾਰਾ
ਗ਼ੁੰਚੋਂ ਮੇਂ ਆਕੇ ਮਹਕਾ, ਬੁਲਬੁਲ ਮੇਂ ਜਾਕੇ ਚਹਕਾ
ਇਸਕੋ ਹੰਸਾ ਕੇ ਮਾਰਾ, ਉਸਕੋ ਰੁਲਾ ਕੇ ਮਾਰਾ
ਸੋਸਨ ਕੀ ਤਰਹ 'ਅਕਬਰ', ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੈਂ ਯਹਾਂ ਪਰ
ਨਰਗਿਸ ਮੇਂ ਇਸਨੇ ਛਿਪ ਕਰ ਆਂਖੇਂ ਲੜਾ ਕੇ ਮਾਰਾ
(ਕਜ਼ਾ=ਮੌਤ, ਗ਼ੁੰਚੋਂ=ਕਲੀਆਂ, ਸੋਸਨ=ਇਕ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬੂਟਾ)
ਦਮ ਲਬੋਂ ਪਰ ਥਾ ਦਿਲੇਜ਼ਾਰ ਕੇ ਘਬਰਾਨੇ ਸੇ
ਆ ਗਈ ਹੈ ਜਾਂ ਮੇਂ ਜਾਂ ਆਪਕੇ ਆ ਜਾਨੇ ਸੇ
ਤੇਰਾ ਕੂਚਾ ਨ ਛੂਟੇਗਾ ਤੇਰੇ ਦੀਵਾਨੇ ਸੇ
ਉਸ ਕੋ ਕਾਬੇ ਸੇ ਨ ਮਤਲਬ ਹੈ ਨ ਬੁਤਖ਼ਾਨੇ ਸੇ
ਸ਼ੇਖ਼ ਨਾਫ਼ਹਮ ਹੈਂ ਕਰਤੇ ਜੋ ਨਹੀਂ ਕਦ੍ਰ ਉਸਕੀ
ਦਿਲ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੋਂ ਕੇ ਮਿਲੇ ਹੈਂ ਤੇਰੇ ਦੀਵਾਨੇ ਸੇ
ਮੈਂ ਜੋ ਕਹਤਾ ਹੂੰ ਕਿ ਮਰਤਾ ਹੂੰ ਤੋ ਫ਼ਰਮਾਤੇ ਹੈਂ
ਕਾਰੇ-ਦੁਨਿਯਾ ਨ ਰੁਕੇਗਾ ਤੇਰੇ ਮਰ ਜਾਨੇ ਸੇ
ਕੌਨ ਹਮਦਰਦ ਕਿਸੀ ਕਾ ਹੈ ਜਹਾਂ ਮੇਂ 'ਅਕਬਰ'
ਇਕ ਉਭਰਤਾ ਹੈ ਯਹਾਂ ਏਕ ਕੇ ਮਿਟ ਜਾਨੇ ਸੇ
(ਨਾਫ਼ਹਮ=ਨਾਸਮਝ)
ਜਾਨ ਹੀ ਲੇਨੇ ਕੀ ਹਿਕਮਤ ਮੇਂ ਤਰੱਕੀ ਦੇਖੀ
ਮੌਤ ਕਾ ਰੋਕਨੇ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਪੈਦਾ ਨ ਹੁਆ
ਉਸਕੀ ਬੇਟੀ ਨੇ ਉਠਾ ਰੱਖੀ ਹੈ ਦੁਨਿਯਾ ਸਰ ਪਰ
ਖ਼ੈਰਿਯਤ ਗੁਜ਼ਰੀ ਕਿ ਅੰਗੂਰ ਕੇ ਬੇਟਾ ਨ ਹੁਆ
ਜ਼ਬਤ ਸੇ ਕਾਮ ਲਿਯਾ ਦਿਲ ਨੇ ਤੋ ਕਯਾ ਫ਼ਖ਼੍ਰ ਕਰੂੰ
ਇਸਮੇਂ ਕਯਾ ਇਸ਼ਕ ਕੀ ਇੱਜ਼ਤ ਥੀ ਕਿ ਰੁਸਵਾ ਨ ਹੁਆ
ਮੁਝਕੋ ਹੈਰਤ ਹੈ ਯਹ ਕਿਸ ਪੇਚ ਮੇਂ ਆਯਾ ਜ਼ਾਹਿਦ
ਦਾਮੇ-ਹਸਤੀ ਮੇਂ ਫੰਸਾ, ਜੁਲਫ਼ ਕਾ ਸੌਦਾ ਨ ਹੁਆ
(ਹਿਕਮਤ=ਢੰਗ,ਇਲਾਜ, ਦਾਮੇ-ਹਸਤੀ=ਜੀਵਨ-ਜਾਲ)
ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੈ ਸਬ ਕੋ ਕਿ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮੇਂ ਖ਼ੂਬ ਨਸ਼ਤਰ ਚਲ ਰਹਾ ਹੈ
ਕਿਸੀ ਕੋ ਇਸਕੀ ਖ਼ਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮਰੀਜ਼ ਕਾ ਦਮ ਨਿਕਲ ਰਹਾ ਹੈ
ਫ਼ਨਾ ਉਸੀ ਰੰਗ ਪਰ ਹੈ ਕਾਯਮ, ਫ਼ਲਕ ਵਹੀ ਚਾਲ ਚਲ ਰਹਾ ਹੈ
ਸ਼ਿਕਸਤਾ-ਓ-ਮੁੰਤਸ਼ਿਰ ਹੈ ਵਹ ਕਲ, ਜੋ ਆਜ ਸਾਂਚੇ ਮੇਂ ਢਲ ਰਹਾ ਹੈ
ਯਹ ਦੇਖਤੇ ਹੀ ਜੋ ਕਾਸਯੇ-ਸਰ, ਗੁਰੂਰੇ-ਗ਼ਫ਼ਲਤ ਸੇ ਕਲ ਥਾ ਮਮਲੂ
ਯਹੀ ਬਦਨ ਨਾਜ਼ ਸੇ ਪਲਾ ਥਾ ਜੋ ਆਜ ਮਿੱਟੀ ਮੇਂ ਗਲ ਰਹਾ ਹੈ
ਸਮਝ ਹੋ ਜਿਸਕੀ ਬਲੀਗ਼ ਸਮਝੇ, ਨਜ਼ਰ ਹੋ ਜਿਸਕੀ ਵਸੀਅ ਦੇਖੇ
ਅਭੀ ਤਕ ਖ਼ਾਕ ਭੀ ਉੜੇਗੀ ਜਹਾਂ ਯਹ ਕੁਲਜੁਮ ਉਬਲ ਰਹਾ ਹੈ
ਕਹਾਂ ਕਾ ਸ਼ਰਕੀ ਕਹਾਂ ਕਾ ਗ਼ਰਬੀ ਤਮਾਮ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਹੈ ਯਹ ਮਸਾਵੀ
ਯਹਾਂ ਭੀ ਏਕ ਬਾਮੁਰਾਦ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੈ, ਵਹਾਂ ਭੀ ਏਕ ਗ਼ਮ ਸੇ ਜਲ ਰਹਾ ਹੈ
ਉਰੂਜੇ-ਕੌਮੀ ਜ਼ਵਾਲੇ-ਕੌਮੀ, ਖ਼ੁਦਾ ਕੀ ਕੁਦਰਤ ਕੇ ਹੈਂ ਕਰਿਸ਼ਮੇ
ਹਮੇਸ਼ਾ ਰੱਦ-ਓ-ਬਦਲ ਕੇ ਅੰਦਰ ਯਹ ਅਮ੍ਰ ਪੋਲਿਟਿਕਲ ਰਹਾ ਹੈ
ਮਜ਼ਾ ਹੈ ਸਪੀਚ ਕਾ ਡਿਨਰ ਮੇਂ, ਖ਼ਬਰ ਯਹ ਛਪਤੀ ਹੈ ਪਾਨਿਯਰ ਮੇਂ
ਫ਼ਲਕ ਕੀ ਗਰਿਦਸ਼ ਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਸਾਥ ਕਾਮ ਯਾਰੋਂ ਕਾ ਚਲ ਰਹਾ ਹੈ
(ਸ਼ਿਕਸਤਾ-ਓ-ਮੁੰਤਸ਼ਿਰ=ਟੁੱਟਿਆ ਤੇ ਖਿੰਡਿਆ ਹੋਇਆ, ਕਾਸਯੇ-
ਸਰ=ਸਿਰ ਦਾ ਪਿਆਲਾ, ਮਮਲੂ=ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ, ਬਲੀਗ਼=ਅਰਥਪੂਰਣ,
ਵਸੀਅ=ਫੈਲੀ ਹੋਈ, ਕੁਲਜੁਮ=ਸਮੁੰਦਰ, ਸ਼ਰਕੀ=ਪੂਰਬੀ, ਗ਼ਰਬੀ=ਪੱਛਮੀ,
ਮਸਾਵੀ=ਬਰਾਬਰ, ਉਰੂਜੇ-ਕੌਮੀ ਜ਼ਵਾਲੇ-ਕੌਮੀ=ਕੌਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਤੇ ਗਿਰਾਵਟ,
ਫ਼ਲਕ=ਆਸਮਾਨ)
ਹਿੰਦ ਮੇਂ ਤੋ ਮਜ਼ਹਬੀ ਹਾਲਤ ਹੈ ਅਬ ਨਾਗੁਫ਼ਤਾ ਬੇਹ
ਮੌਲਵੀ ਕੀ ਮੌਲਵੀ ਸੇ ਰੂਬਕਾਰੀ ਹੋ ਗਈ
ਏਕ ਡਿਨਰ ਮੇਂ ਖਾ ਗਯਾ ਇਤਨਾ ਕਿ ਤਨ ਸੇ ਨਿਕਲੀ ਜਾਨ
ਖ਼ਿਦਮਤੇ-ਕੌਮੀ ਮੇਂ ਬਾਰੇ ਜਾਂਨਿਸਾਰੀ ਹੋ ਗਈ
ਅਪਨੇ ਸੈਲਾਨੇ-ਤਬੀਯਤ ਪਰ ਜੋ ਕੀ ਮੈਂਨੇ ਨਜ਼ਰ
ਆਪ ਹੀ ਅਪਨੀ ਮੁਝੇ ਬੇਏਤਬਾਰੀ ਹੋ ਗਈ
ਨਜਦ ਮੇਂ ਭੀ ਮਗ਼ਰਿਬੀ ਤਾਲੀਮ ਜਾਰੀ ਹੋ ਗਈ
ਲੈਲਾ-ਓ-ਮਜਨੂੰ ਮੇਂ ਆਖ਼ਿਰ ਫ਼ੌਜਦਾਰੀ ਹੋ ਗਈ
(ਨਾਗੁਫ਼ਤਾ ਬੇਹ=ਜਿਸਦਾ ਨਾ ਕਹਿਣਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ,
ਰੂਬਕਾਰੀ=ਜਾਣ-ਪਛਾਣ, ਜਾਂਨਿਸਾਰੀ= ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ
ਕਰਨਾ, ਸੈਲਾਨੇ-ਤਬੀਯਤ= ਤਬੀਅਤ ਕੀ ਆਵਾਰਾਗਰਦੀ,
ਨਜਦ=ਅਰਬ ਦੇ ਇੱਕ ਜੰਗਲ ਦਾ ਨਾਂ ਜਿੱਥੇ ਮਜਨੂੰ ਫਿਰਦਾ
ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ)
ਬਿਠਾਈ ਜਾਏਂਗੀ ਪਰਦੇ ਮੇਂ ਬੀਵੀਯਾਂ ਕਬ ਤਕ
ਬਨੇ ਰਹੋਗੇ ਤੁਮ ਇਸ ਮੁਲਕ ਮੇਂ ਮੀਯਾਂ ਕਬ ਤਕ
ਹਰਮ-ਸਰਾ ਕੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਕੋ ਤੇਗ਼ ਹੀ ਨ ਰਹੀ
ਤੋ ਕਾਮ ਦੇਂਗੀ ਯਹ ਚਿਲਮਨ ਕੀ ਤਿਤਲਿਯਾਂ ਕਬ ਤਕ
ਮੀਯਾਂ ਸੇ ਬੀਵੀ ਹੈ, ਪਰਦਾ ਹੈ ਉਨਕੋ ਫ਼ਰਜ਼ ਮਗਰ
ਮੀਯਾਂ ਕਾ ਇਲਮ ਹੀ ਉੱਠਾ ਤੋ ਫਿਰ ਮੀਯਾਂ ਕਬ ਤਕ
ਤਬੀਯਤੋਂ ਕਾ ਨਮੂ ਹੈ ਹਵਾਏ-ਮਗ਼ਰਿਬ ਮੇਂ
ਯਹ ਗ਼ੈਰਤੇਂ, ਯਹ ਹਰਾਰਤ, ਯਹ ਗਰਿਮਯਾਂ ਕਬ ਤਕ
ਅਵਾਮ ਬਾਂਧ ਲੇ ਦੋਹਰ ਕੋ ਥਰਡ-ਓ-ਇੰਟਰ ਮੇਂ
ਸੈਕੰਡ-ਓ-ਫ਼ਸਟ ਕੀ ਹੋਂ ਬੰਦ ਖਿੜਕਿਯਾਂ ਕਬ ਤਕ
ਜੋ ਮੁੰਹ ਦਿਖਾਈ ਕੀ ਰਸਮੋਂ ਪੇ ਹੈ ਮੁਸਿਰ ਇਬਲੀਸ
ਛੁਪੇਂਗੀ ਹਜ਼ਰਤੇ ਹੱਵਾ ਕੀ ਬੇਟਿਯਾਂ ਕਬ ਤਕ
ਜਨਾਬੇ ਹਜ਼ਰਤੇ 'ਅਕਬਰ' ਹੈਂ ਹਾਮਿਏ-ਪਰਦਾ
ਮਗਰ ਵਹ ਕਬ ਤਕ ਔਰ ਉਨਕੀ ਰੁਬਾਇਯਾਂ ਕਬ ਤਕ
(ਹਰਮ-ਸਰਾ=ਘਰ ਦਾ ਉਹ ਹਿੱਸਾ ਜਿੱਥੇ ਔਰਤਾਂ
ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਨਮੂ=ਉਠਾਣ, ਮਗ਼ਰਿਬ=ਪੱਛਮੀ,
ਗ਼ੈਰਤ= ਹਯਾਦਾਰੀ, ਮੁਸਿਰ= ਜ਼ਿੱਦ ਕਰਨਾ, ਇਬਲੀਸ=
ਸ਼ੈਤਾਨ, ਹਾਮਿਏ-ਪਰਦਾ= ਪਰਦੇ ਦਾ ਹਾਮੀ)
ਹਸਤੀ ਕੇ ਸ਼ਜ਼ਰ ਮੇਂ ਜੋ ਯਹ ਚਾਹੋ ਕਿ ਚਮਕ ਜਾਓ
ਕੱਚੇ ਨ ਰਹੋ ਬਲਿਕ ਕਿਸੀ ਰੰਗ ਮੇ ਪਕ ਜਾਓ
ਮੈਂਨੇ ਕਹਾ ਕਾਯਲ ਮੈ ਤਸੱਵੁਫ ਕਾ ਨਹੀਂ ਹੂੰ
ਕਹਨੇ ਲਗੇ ਇਸ ਬਜ਼ਮ ਮੇਂ ਜਾਓ ਤੋ ਥਿਰਕ ਜਾਓ
ਮੈਂਨੇ ਕਹਾ ਕੁਛ ਖੌਫ ਕਲੇਕਟਰ ਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਕਹਨੇ ਲਗੇ ਆ ਜਾਏਂ ਅਭੀ ਵਹ ਤੋ ਦੁਬਕ ਜਾਓ
ਮੈਂਨੇ ਕਹਾ ਵਰਿਜਸ਼ ਕੀ ਕੋਈ ਹਦ ਭੀ ਹੈ ਆਖਿਰ
ਕਹਨੇ ਲਗੇ ਬਸ ਇਸਕੀ ਯਹੀ ਹਦ ਕਿ ਥਕ ਜਾਓ
ਮੈਂਨੇ ਕਹਾ ਅਫਕਾਰ ਸੇ ਪੀਛਾ ਨਹੀਂ ਛੂਟਤਾ
ਕਹਨੇ ਲਗੇ ਤੁਮ ਜਾਨਿਬੇ ਮਯਖਾਨਾ ਲਪਕ ਜਾਓ
ਮੈਂਨੇ ਕਹਾ 'ਅਕਬਰ' ਮੇ ਕੋਈ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਕਹਨੇ ਲਗੇ ਸ਼ੇਰ ਉਸਕੇ ਜੋ ਸੁਨ ਲੋ ਤੋ ਫੜਕ ਜਾਓ
(ਸ਼ਜ਼ਰ=ਰੁੱਖ, ਬਜ਼ਮ=ਮਹਫ਼ਿਲ)
ਤਅੱਜੁਬ ਸੇ ਕਹਨੇ ਲਗੇ ਬਾਬੂ ਸਾਹਬ
ਗੌਰਮੇਂਟ ਸੈਯਦ ਪੇ ਕਯੋਂ ਮੇਹਰਬਾਂ ਹੈ
ਉਸੇ ਕਯੋਂ ਹੁਈ ਇਸ ਕਦਰ ਕਾਮਯਾਬੀ
ਕਿ ਹਰ ਬਜ਼ਮ ਮੇਂ ਬਸ ਯਹੀ ਦਾਸਤਾਂ ਹੈ
ਕਭੀ ਲਾਟ ਸਾਹਬ ਹੈਂ ਮੇਹਮਾਨ ਉਸਕੇ
ਕਭੀ ਲਾਟ ਸਾਹਬ ਕਾ ਵਹ ਮੇਹਮਾਂ ਹੈ
ਨਹੀਂ ਹੈ ਹਮਾਰੇ ਬਰਾਬਰ ਵਹ ਹਰਗਿਜ਼
ਦਿਯਾ ਹਮਨੇ ਹਰ ਸੀਗ਼ੇ ਕਾ ਇਮਤਹਾਂ ਹੈ
ਵਹ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਸੇ ਕੁਛ ਭੀ ਵਾਕਿਫ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਯਹਾਂ ਜਿਤਨੀ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਹੈ ਸਬ ਬਰਜ਼ਬਾਂ ਹੈਂ
ਕਹਾ ਹੰਸ ਕੇ 'ਅਕਬਰ' ਨੇ ਐ ਬਾਬੂ ਸਾਹਬ
ਸੁਨੋ ਮੁਝਸੇ ਜੋ ਰਮਜ਼ ਉਸਮੇਂ ਨਿਹਾਂ ਹੈਂ
ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਸੈਯਦ ਸੇ ਨਿਸਬਤ
ਤੁਮ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀਦਾਂ ਹੋ ਵਹ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਦਾਂ ਹੈ
(ਬਜ਼ਮ=ਸਭਾ, ਰਮਜ਼=ਭੇਤ, ਨਿਹਾਂ=
ਲੁਕੀ ਹੋਈ)
ਸੂਪ ਕਾ ਸ਼ਾਯਕ ਹੂੰ, ਯਖ਼ਨੀ ਹੋਗੀ ਕਯਾ
ਚਾਹਿਏ ਕਟਲੇਟ, ਯਹ ਕੀਮਾ ਕਯਾ ਕਰੂੰ
ਲੈਥਰਿਜ ਕੀ ਚਾਹਿਏ, ਰੀਡਰ ਮੁਝੇ
ਸ਼ੇਖ਼ ਸਾਦੀ ਕੀ ਕਰੀਮਾ, ਕਯਾ ਕਰੂੰ
ਖੀਂਚਤੇ ਹੈਂ ਹਰ ਤਰਫ਼, ਤਾਨੇਂ ਹਰੀਫ਼
ਫਿਰ ਮੈਂ ਅਪਨੇ ਸੁਰ ਕੋ, ਧੀਮਾ ਕਯੋਂ ਕਰੂੰ
ਡਾਕਟਰ ਸੇ ਦੋਸਤੀ, ਲੜਨੇ ਸੇ ਬੈਰ
ਫਿਰ ਮੈਂ ਅਪਨੀ ਜਾਨ, ਬੀਮਾ ਕਯਾ ਕਰੂੰ
ਚਾਂਦ ਮੇਂ ਆਯਾ ਨਜ਼ਰ, ਗ਼ਾਰੇ-ਮੋਹੀਬ
ਹਾਯੇ ਅਬ ਐ, ਮਾਹੇ-ਸੀਮਾ ਕਯਾ ਕਰੂੰ
(ਸ਼ਾਯਕ=ਸ਼ੌਕੀਨ, ਯਖ਼ਨੀ=ਇਕ ਕਿਸਮ
ਦਾ ਸ਼ੋਰਬਾ, ਹਰੀਫ਼=ਦੁਸ਼ਮਣ,ਵਿਰੋਧੀ,
ਗ਼ਾਰੇ-ਮੋਹੀਬ=ਡੂੰਘੀ ਗੁਫ਼ਾ, ਮਾਹੇ-ਸੀਮਾ=
ਚੰਦ੍ਰਮੁਖੀ)
ਸ਼ੇਖ਼ ਜੀ ਅਪਨੀ ਸੀ ਬਕਤੇ ਹੀ ਰਹੇ
ਵਹ ਥਿਯੇਟਰ ਮੇਂ ਥਿਰਕਤੇ ਹੀ ਰਹੇ
ਦਫ਼ ਬਜਾਯਾ ਹੀ ਕਿਏ ਮਜ਼ਮੂੰਨਿਗਾਰ
ਵਹ ਕਮੇਟੀ ਮੇਂ ਮਟਕਤੇ ਹੀ ਰਹੇ
ਸਰਕਸ਼ੋਂ ਨੇ ਤਾਅਤੇ-ਹਕ ਛੋੜ ਦੀ
ਅਹਲੇ-ਸਜਦਾ ਸਰ ਪਟਕਤੇ ਹੀ ਰਹੇ
ਜੋ ਗੁਬਾਰੇ ਥੇ ਵਹ ਆਖ਼ਿਰ ਗਿਰ ਗਏ
ਜੋ ਸਿਤਾਰੇ ਥੇ ਚਮਕਤੇ ਹੀ ਰਹੇ
ਹਾਲੇ ਦਿਲ ਸੁਨਾ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ
ਲਫ਼ਜ਼ ਮਾਨੀ ਕੋ ਪਾ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ
ਇਸ਼ਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਮਿਜ਼ਾਜ ਹੈ ਬੇਹਦ
ਅਕਲ ਕਾ ਬੋਝ ਉਠਾ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ
ਹੋਸ਼ੇ-ਆਰਿਫ਼ ਕੀ ਹੈ ਯਹੀ ਪਹਚਾਨ
ਕਿ ਖ਼ੁਦੀ ਮੇਂ ਸਮਾ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ
ਪੋਂਛ ਸਕਤਾ ਹੈ ਹਮਨਸ਼ੀਂ ਆਂਸੂ
ਦਾਗ਼ੇ-ਦਿਲ ਕੋ ਮਿਟਾ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ
ਮੁਝਕੋ ਹੈਰਤ ਹੈ ਇਸ ਕਦਰ ਉਸ ਪਰ
ਇਲਮ ਉਸਕਾ ਘਟਾ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ
ਸਦਿਯੋਂ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਕੀ ਚੁਨਾਂ ਔਰ ਚੁਨੀਂ ਰਹੀ
ਲੇਕਿਨ ਖ਼ੁਦਾ ਕੀ ਬਾਤ ਜਹਾਂ ਥੀ ਵਹੀਂ ਰਹੀ
ਜ਼ੋਰ-ਆਜ਼ਮਾਇਯਾਂ ਹੁਈਂ ਸਾਇੰਸ ਕੀ ਭੀ ਖ਼ੂਬ
ਤਾਕਤ ਬੜ੍ਹੀ ਕਿਸੀ ਕੀ ਕਿਸੀ ਮੇਂ ਨਹੀਂ ਰਹੀ
ਦੁਨਿਯਾ ਕਭੀ ਨ ਸੁਲ੍ਹ ਪੇ ਮਾਇਲ ਹੁਈ ਮਗਰ
ਬਾਹਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਰਸਰ-ਏ-ਪੈਕਾਰ-ਓ-ਕੀਂ ਰਹੀ
ਪਾਯਾ ਅਗਰ ਫ਼ਰੋਗ਼ ਤੋ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ ਨੁਫ਼ੂਸ ਨੇ
ਜਿਨ ਕੀ ਕਿ ਖ਼ਿਜ਼੍ਰ-ਏ-ਰਾਹ ਫ਼ਕਤ ਸ਼ੱਮਾ-ਏ-ਦੀਂ ਰਹੀ
ਅੱਲਾਹ ਹੀ ਕੀ ਯਾਦ ਬਹਰ-ਹਾਲ ਖ਼ਲਕ ਮੇਂ
ਵਜਹ-ਏ-ਸੁਕੂਨ-ਏ-ਖ਼ਾਤਿਰ-ਏ-ਅੰਦੋਹ-ਗੀਂ ਰਹੀ
(ਮਾਇਲ=ਰਾਜੀ,ਚਾਹੁਣਾ, ਸੁਕੂਨ=ਆਰਾਮ,ਸ਼ਾਂਤੀ,
ਅੰਦੋਹ=ਦੁੱਖ)
ਜਹਾਂ ਮੇਂ ਹਾਲ ਮੇਰਾ ਇਸ ਕਦਰ ਜ਼ਬੂਨ ਹੁਆ
ਕਿ ਮੁਝ ਕੋ ਦੇਖ ਕੇ ਬਿਸਿਮਲ ਕੋ ਭੀ ਸੁਕੂਨ ਹੁਆ
ਗ਼ਰੀਬ ਦਿਲ ਨੇ ਬਹੁਤ ਆਰਜ਼ੂਏਂ ਪੈਦਾ ਕੀਂ
ਮਗਰ ਨਸੀਬ ਕਾ ਲਿੱਖਾ ਕਿ ਸਬ ਕਾ ਖ਼ੂਨ ਹੁਆ
ਵੋ ਅਪਨੇ ਹੁਸਨ ਸੇ ਵਾਕਿਫ਼ ਮੈਂ ਅਪਨੀ ਅਕਲ ਸੇ ਸੈਰ
ਉਨ੍ਹੋਂ ਨੇ ਹੋਸ਼ ਸੰਭਾਲਾ ਮੁਝੇ ਜੁਨੂਨ ਹੁਆ
ਉੱਮੀਦ-ਏ-ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਮੁਰੱਵਤ ਕਹਾਂ ਰਹੀ ਬਾਕੀ
ਜ਼ਰਿਯਾ ਬਾਤੋਂ ਕਾ ਜਬ ਸਿਰਫ਼ ਟੇਲੀਫ਼ੂਨ ਹੁਆ
ਨਿਗਾਹ-ਏ-ਗਰਮ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਮੇਂ ਭੀ ਰਹੀ ਹਮ ਪਰ
ਹਮਾਰੇ ਹਕ ਮੇਂ ਦਿਸੰਬਰ ਭੀ ਮਾਹ-ਏ-ਜੂਨ ਹੁਆ
(ਬਿਸਿਮਲ=ਜ਼ਖ਼ਮੀ, ਸੈਰ=ਜਾਣਕਾਰ)
ਗ਼ਮਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਕੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਆਂਖ ਉਨ ਸੇ ਜੋ ਮਿਲਤੀ ਹੈ ਤੋ ਕਯਾ ਕਯਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਜਲਵਾ ਨ ਹੋ ਮਾਨੀ ਕਾ ਤੋ ਸੂਰਤ ਕਾ ਅਸਰ ਕਯਾ
ਬੁਲਬੁਲ ਗੁਲ-ਏ-ਤਸਵੀਰ ਕਾ ਸ਼ੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਅੱਲਾਹ ਬਚਾਏ ਮਰਜ਼-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਸੇ ਦਿਲ ਕੋ
ਸੁਨਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਯੇ ਆਰਿਜ਼ਾ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਤਸ਼ਬੀਹ ਤੇਰੇ ਚੇਹਰੇ ਕੋ ਕਯਾ ਦੂੰ ਗੁਲ-ਏ-ਤਰ ਸੇ
ਹੋਤਾ ਹੈ ਸ਼ਗੁਫ਼ਤਾ ਮਗਰ ਇਤਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਮੈਂ ਨਜ਼ਾ ਮੇਂ ਹੂੰ ਆਏਂ ਤੋ ਏਹਸਾਨ ਹੈ ਉਨ ਕਾ
ਲੇਕਿਨ ਯੇ ਸਮਝ ਲੇਂ ਕੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਹਮ ਆਹ ਭੀ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਤੋ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਬਦਨਾਮ
ਵੋ ਕਤਲ ਭੀ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਤੋ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਚਰਖ਼ ਸੇ ਕੁਛ ਉੱਮੀਦ ਥੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਆਰਜ਼ੂ ਮੈਨੇਂ ਕੋਈ ਕੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਮਜ਼ਹਬੀ ਬਹਸ ਮੈਨੇਂ ਕੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਫ਼ਾਲਤੂ ਅਕਲ ਮੁਝ ਮੇਂ ਥੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਚਾਹਤਾ ਥਾ ਬਹੁਤ ਸੀ ਬਾਤੋਂ ਕੋ
ਮਗਰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਅਬ ਵੋ ਜੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਜੁਰਅਤ-ਏ-ਅਰਜ਼-ਏ-ਹਾਲ ਕਯਾ ਹੋਤੀ
ਨਜ਼ਰ-ਏ-ਲੁਤਫ਼ ਉਸ ਨੇ ਕੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਮੇਂ ਦਿਲ ਸੇ ਕਯਾ ਕਹਤਾ
ਕੋਈ ਐਸੀ ਮਿਸਾਲ ਥੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਆਪ ਕਯਾ ਜਾਨੇਂ ਕਦ੍ਰ-ਏ-'ਯਾ-ਅੱਲਾਹ'
ਜਬ ਮੁਸੀਬਤ ਕੋਈ ਪੜੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਸ਼ਿਰਕ ਛੋੜਾ ਤੋ ਸਬ ਨੇ ਛੋੜ ਦਿਯਾ
ਮੇਰੀ ਕੋਈ ਸੋਸਾਇਟੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਪੂਛਾ 'ਅਕਬਰ' ਹੈ ਆਦਮੀ ਕੈਸਾ
ਹੰਸ ਕੇ ਬੋਲੇ ਵੋ ਆਦਮੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਮੁਸਿਲਮ ਕਾ ਮੀਯਾਂਪਨ ਸੋਖ਼ਤ ਕਰੋ, ਹਿੰਦੂ ਕੀ ਭੀ ਠਕੁਰਾਈ ਨ ਰਹੇ
ਬਨ ਜਾਵੋ ਹਰ ਇਕ ਕੇ ਬਾਪ ਯਹਾਂ ਦਾਵੇ ਕੋ ਕੋਈ ਭਾਈ ਨ ਰਹੇ
ਹਮ ਆਪਕੇ ਫ਼ਨ ਕੇ ਗਾਹਕ ਹੋਂ, ਖ਼ੁੱਦਾਮ ਹਮਾਰੇ ਹੋਂ ਗ਼ਾਯਬ
ਸਬ ਕਾਮ ਮਸ਼ੀਨੋਂ ਹੀ ਸੇ ਚਲੇ, ਧੋਬੀ ਨ ਰਹੇ ਨਾਈ ਨ ਰਹੇ
ਜਿਸ ਬਾਤ ਕੋ ਮੁਫ਼ੀਦ ਸਮਝਤੇ ਹੋ ਖ਼ੁਦ ਕਰੋ
ਔਰੋਂ ਪੇ ਉਸਕਾ ਬਾਰ ਨ ਇਸ੍ਰਾਰ ਸੇ ਧਰੋ
ਹਾਲਾਤ ਮੁਖ਼ਤਲਿਫ਼ ਹੈਂ, ਜ਼ਰਾ ਸੋਚ ਲੋ ਯਹ ਬਾਤ
ਦੁਸ਼ਮਨ ਤੋ ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਆਪਸ ਮੇਂ ਲੜ ਮਰੋ
ਆਬੇ ਜ਼ਮਜ਼ਮ ਸੇ ਕਹਾ ਮੈਨੇਂ ਮਿਲਾ ਗੰਗਾ ਸੇ ਕਯੋਂ
ਕਯੋਂ ਤੇਰੀ ਤੀਨਤ ਮੇਂ ਇਤਨੀ ਨਾਤਵਾਨੀ ਆ ਗਈ ?
ਵਹ ਲਗਾ ਕਹਨੇ ਕਿ ਹਜ਼ਰਤ! ਆਪ ਦੇਖੇਂ ਤੋ ਜ਼ਰਾ
ਬੰਦ ਥਾ ਸ਼ੀਸ਼ੀ ਮੇਂ, ਅਬ ਮੁਝਮੇਂ ਰਵਾਨੀ ਆ ਗਈ
(ਤੀਨਤ=ਨੀਯਤ, ਨਾਤਵਾਨੀ=ਕਮਜ਼ੋਰੀ)
ਤਹਜ਼ੀਬ ਕੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹੈ ਜੋ ਲਾਯੇ ਰਾਹ ਪਰ
ਅਬ ਸ਼ਾਯਰੀ ਵਹ ਹੈ ਜੋ ਉਭਾਰੇ ਗੁਨਾਹ ਪਰ
ਕਯਾ ਪੂਛਤੇ ਹੋ ਮੁਝਸੇ ਕਿ ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਹੂੰ ਯਾ ਮਲੂਲ
ਯਹ ਬਾਤ ਮੁਨ੍ਹਸਿਰ ਹੈ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਨਿਗਾਹ ਪਰ
੧.
ਇਨਕਿਲਾਬ ਆਯਾ, ਨਈ ਦੁਨਯਾਹ, ਨਯਾ ਹੰਗਾਮਾ ਹੈ
ਸ਼ਾਹਨਾਮਾ ਹੋ ਚੁਕਾ, ਅਬ ਦੌਰੇ ਗਾਂਧੀਨਾਮਾ ਹੈ ।
ਦੀਦ ਕੇ ਕਾਬਿਲ ਅਬ ਉਸ ਉੱਲੂ ਕਾ ਫ਼ਖ੍ਰੋ ਨਾਜ਼ ਹੈ
ਜਿਸ ਸੇ ਮਗ਼ਰਿਬ ਨੇ ਕਹਾ ਤੂ ਆਨਰੇਰੀ ਬਾਜ਼ ਹੈ ।
ਹੈ ਕਸ਼ਤ੍ਰੀ ਭੀ ਚੁਪ ਨ ਪੱਟਾ ਨ ਬਾਂਕ ਹੈ
ਪੂਰੀ ਭੀ ਖ਼ੁਸ਼ਕਚ ਲਬ ਹੈ ਕਿ ਘੀ ਛ: ਛਟਾਂਕ ਹੈ ।
ਗੋ ਹਰ ਤਰਫ ਹੈਂ ਖੇਤ ਫਲੋਂ ਸੇ ਭਰੇ ਹੁਯੇ
ਥਾਲੀ ਮੇਂ ਖ਼ੁਰਪੁਜ਼: ਕੀ ਫ਼ਕਤ ਏਕ ਫਾਂਕ ਹੈ ।
ਕਪੜਾ ਗਿਰਾਂ ਹੈ ਸਿਤ੍ਰ ਹੈ ਔਰਤ ਕਾ ਆਸ਼ਕਾਰ
ਕੁਛ ਬਸ ਨਹੀਂ ਜ਼ਬਾਂ ਪੇ ਫ਼ਕਤ ਢਾਂਕ ਢਾਂਕ ਹੈ ।
ਭਗਵਾਨ ਕਾ ਕਰਮ ਹੋ ਸੋਦੇਸ਼ੀ ਕੇ ਬੈਲ ਪਰ
ਲੀਡਰ ਕੀ ਖੀਂਚ ਖਾਂਚ ਹੈ, ਗਾਂਧੀ ਕੀ ਹਾਂਕ ਹੈ ।
ਅਕਬਰ ਪੇ ਬਾਰ ਹੈ ਯਹ ਤਮਾਸ਼ਾਏ ਦਿਲ ਸ਼ਿਕਨ
ਉਸਕੀ ਤੋ ਆਖ਼ਿਰਤ ਕੀ ਤਰਫ ਤਾਕ-ਝਾਂਕ ਹੈ ।
ਮਹਾਤਮਾ ਜੀ ਸੇ ਮਿਲ ਕੇ ਦੇਖੋ, ਤਰੀਕ ਕਯਾ ਹੈ, ਸੋਭਾਵ ਕਯਾ ਹੈ
ਪੜੀ ਹੈ ਚੱਕਰ ਮੇਂ ਅਕਲ ਸਬ ਕੀ ਬਿਗਾੜ ਤੋ ਹੈ ਬਨਾਵ ਕਯਾ ਹੈ
(ਖ਼ੁਰਪੁਜ਼= ਖ਼ਰਬੂਜ਼ਾ, ਗਿਰਾਂ=ਮਹਿੰਗਾ, ਸਿਤ=ਪਰਦਾ, ਆਸ਼ਕਾਰ=
ਖੁਲ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ)
੨.
ਹਮਾਰੇ ਮੁਲਕੋਂ ਮੇਂ ਸਰਸਬਜ਼ ਇਕਬਾਲੇ ਫ਼ਰੰਗੀ ਹੈ
ਕਿ ਨਨ ਕੋ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਮੇਂ ਭੀ ਸ਼ਾਖ਼ੇਂ ਖ਼ਾਨ ਜੰਗੀ ਹੈ ।
ਕੌਮ ਸੇ ਦੂਰੀ ਸਹੀ ਹਾਸਿਲ ਜਬ ਆਨਰ ਹੋ ਗਯਾ
ਤਨ ਕੀ ਕਯਾ ਪਰਵਾ ਰਹੀ ਜਬ ਆਦਮੀ 'ਸਰ' ਹੋ ਗਯਾ
ਯਹੀ ਗਾਂਧੀ ਸੇ ਕਹਕਰ ਹਮ ਤੋ ਭਾਗੇ
'ਕਦਮ ਜਮਤੇ ਨਹੀਂ ਸਾਹਬ ਕੇ ਆਗੇ' ।
ਵਹ ਭਾਗੇ ਹਜ਼ਰਤੇ ਗਾਂਧੀ ਸੇ ਕਹ ਕੇ
'ਮਗਰ ਸੇ ਬੈਰ ਕਯੋਂ ਦਰਯਾ ਮੇਂ ਰਹ ਕੇ' ।
੩.
ਇਸ ਸੋਚ ਮੇਂ ਹਮਾਰੇ ਨਾਸੇਹ ਟਹਲ ਰਹੇ ਹੈਂ
ਗਾਂਧੀ ਤੋ ਵਜਦਾ ਮੇਂ ਹੈਂ ਯਹ ਕਯੋਂ ਉਛਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ।
ਨਸ਼ਵੋ ਨਮਾਏ ਕੌਂਸਿਲ ਜਿਨਕੋ ਨਹੀਂ ਮੁਯੱਸਰ
ਪਬਿਲਕ ਕੀ ਜਯ ਮੇਂ ਉਨਕੇ ਮਜ਼ਮੂਨ ਪਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ।
ਹੈਂ ਵਫ਼ਦ ਔਰ ਅਪੀਲੇਂ, ਫ਼ਰਯਾਦ ਔਰ ਦਲੀਲੇਂ
ਔਰ ਕਿਬਰੇ ਮਗ਼ਰਿਬੀ ਕੇ ਅਰਮਾਂ ਨਿਕਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ।
ਯਹ ਸਾਰੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਅੱਲਾਮਹ ਕੇ ਹੈਂ ਅਕਬਰ
ਕਯਾ ਜਾਏ ਦਮਜ਼ਦਨ ਹੈ ਯੂੰ ਹੀ ਯਹ ਚਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ।
ਅਗਰ ਚੇ ਸ਼ੈਖ਼ੋ ਬਰਹਮਨ ਉਨਕੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਇਸ ਵਕਤ ਉਬਲ ਰਹੇ ਹੈਂ
ਨਿਗਾਹੇ ਤਹਕੀਕ ਸੇ ਜੋ ਦੇਖੋ ਉਨ੍ਹੀਂ ਕੇ ਸਾਂਚੇ ਮੇਂ ਢਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ।
ਹਮ ਤਾਜਿਰ ਹੋਂ, ਤੁਮ ਨੌਕਰ ਹੋ, ਇਸ ਬਾਤ ਪੇ ਸਬ ਕੀ ਅਕਲ ਹੈ ਗੁਮ
ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਕੀ ਤੋ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਹੈ ਯਹੀ, ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਹਮ, ਦਰਬਾਰ ਮੇਂ ਤੁਮ ।
ਸੁਨ ਲੋ ਯਹ ਭੇਦ, ਮੁਲਕੀ ਤੋ ਗਾਂਧੀ ਕੇ ਸਾਥ ਹੈ
ਤੁਮ ਕਯਾਹ ਹੋ? ਸਿਰਫ਼ ਪੇਟ ਹੋ, ਵਹ ਕਯਾ ਹੈ? ਹਾਥ ਹੈ ।
੪.
ਨ ਮੌਲਾਨਾ ਮੇਂ ਲਗਜ਼ਸ਼ਿ ਹੈ ਨ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕੀ ਹੈ ਗਾਂਧੀ ਨੇ
ਚਲਾਯਾ ਏਕ ਰੁਖ਼ ਉਨਕੋ ਫ਼ਕਤ ਮਗ਼ਰਿਬ ਕੀ ਆਂਧੀ ਨੇ ।
ਲਸ਼ਕਾਰੇ ਗਾਂਧੀ ਕੋ ਹਥਿਯਾਰੋਂ ਕੀ ਕੁਛ ਹਾਜਤ ਨਹੀਂ
ਹਾਂ ਮਗਰ ਬੇ ਇੰਤਿਹਾ ਸਬ੍ਰੋ ਕਨਾਅਤ ਚਾਹਿਏ
ਕਯੋਂ ਦਿਲੇ ਗਾਂਧੀ ਸੇ ਸਾਹਬ ਕਾ ਅਦਬ ਜਾਤਾ ਰਹਾ
ਬੋਲੇ - ਕਯੋਂ ਸਾਹਬ ਕੇ ਦਿਲ ਸੇ ਖ਼ੌਫ਼ੇ ਰਬ ਜਾਤਾ ਰਹਾ ।
ਯਹੀ ਮਰਜ਼ੀ ਖ਼ੁਦਾ ਕੀ ਥੀ ਹਮ ਉਨਕੇ ਚਾਰਜ ਮੇਂ ਆਯੇ
ਸਰੇ ਤਸਲੀਮ ਖ਼ਮ ਹੈ ਜੋ ਮਿਜ਼ਾਜੇ ਜਾਰਜ ਮੇਂ ਆਯੇ ।
ਮਿਲ ਨ ਸਕਤੀ ਮੇਂਬਰੀ ਤੋ ਜੇਲ ਮੈਂ ਭੀ ਝੇਲਤਾ
ਬੇ ਸਕਤ ਹੂੰ ਵਰਨ: ਕੋਈ ਖੇਲ ਮੈਂ ਭੀ ਖੇਲਤਾ ।
ਕਿਸੀ ਕੀ ਚਲ ਸਕੇਗੀ ਕਯਾ ਅਗਰ ਕੁਰਬੇ ਕਯਾਮਤ ਹੈ
ਮਗਰ ਇਸ ਵਕਤਸ ਇਧਰ ਚਰਖ਼ਾ, ਉਧਰ ਉਨਕੀ ਵਜ਼ਾਰਤ ਹੈ ।
ਭਾਈ ਮੁਸਿਲਮ ਰੰਗੇ ਗਰਦੂੰ ਦੇਖ ਕਰ ਜਾਗੇ ਤੋ ਹੈਂ
ਖ਼ੈਰ ਹੋ ਕਿਬਲੇ ਕੀ ਲੰਦਨ ਕੀ ਤਰਫ ਭਾਗੇ ਤੋ ਹੈਂ ।
(ਹਾਜਤ=ਲੋੜ, ਸਬ੍ਰੋ ਕਨਾਅਤ=ਸਬਰ-ਸੰਤੋਖ)
੫.
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਬੁਤ ਦੇਖੇਂ ਕੈਸਾ ਰਹਤਾ ਹੈ ਉਨਕਾ ਸੋਭਾਵ
'ਹਾਰ ਕਰ ਸਬਸੇ ਮੀਯਾਂ ਹਮਰੇ ਗਲੇ ਲਾਗੇ ਤੋ ਹੈਂ' ।
ਪੂਛਤਾ ਹੂੰ "ਆਪ ਗਾਂਧੀ ਕੋ ਪਕੜਤੇ ਕਯੋਂ ਨਹੀਂ"
ਕਹਤੇ ਹੈਂ "ਆਪਸ ਹੀ ਮੇਂ ਤੁਮ ਲੋਗ ਲੜਤੇ ਕਯੋਂ ਨਹੀਂ" ।
ਮਯ ਫਰੋਸ਼ੀ ਕੋ ਤੋ ਰੋਕੂੰਗਾ ਮੈਂ ਬਾਗ਼ੀ ਹੀ ਸਹੀ
ਸੁਰਖ਼ ਪਾਨੀ ਸੇ ਹੈ ਬੇਹਤਰ ਮੁਝੇ ਕਾਲਾ ਪਾਨੀ ।
ਕਿਯਾ ਤਲਬ ਜੋ ਸਵਰਾਜ ਭਾਈ ਗਾਂਧੀ ਨੇ
ਮਚੀ ਯਹ ਧੂਮ ਕਿ ਐਸੇ ਖ਼ਯਾਲ ਕੀ ਕਯਾ ਬਾਤ!
ਕਮਾਲੇ ਪਯੋਰ ਸੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਨੇ ਕਹਾ ਉਨਸੇ
ਹਮੀਂ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਹੈਂ ਫਿਰ ਮੁਲਕੋਰਮਾਲ ਕੀ ਕਯਾ ਬਾਤ ।
੬.
ਹੁੱਕਾਮ ਸੇ ਨਿਯਾਜ਼ ਨ ਗਾਂਧੀ ਸੇ ਰਬਤਹ ਹੈ
ਅਕਬਰ ਕੋ ਸਿਰਫ਼ ਨਜ਼ਮੇਂ ਮਜ਼ਾਮੀਂ ਕਾ ਖ਼ਬਤ ਹੈ ।
ਹੰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਵਹ ਦੇਖ ਕੇ ਇਸ ਕੂਦ ਫਾਂਦ ਕੋ
ਦਿਲ ਮੇਂ ਤੋ ਕਹਕਹੇ ਹੈਂ ਮਗਰ ਲਬ ਪੇ ਜ਼ਬਤ ਹੈ ।
ਪਤਲੂਨ ਕੇ ਬਟਨ ਸੇ ਧੋਤੀ ਕਾ ਪੇਚ ਅੱਛਾ
ਦੋਨੋਂ ਸੇ ਵਹ ਜੋ ਸਮਝੇ ਦੁਨਿਯਾ ਕੋ ਹੇਚ ਅੱਛਾ ।
ਚੋਰ ਕੇ ਭਾਈ ਗਿਰਹਕਟ ਤੋ ਸੁਨਾ ਕਰਤੇ ਥੇ
ਅਬ ਯਹ ਸੁਨਤੇ ਹੈਂ ਏਡੀਟਰ ਕੇ ਭਾਈ ਲੀਡਰ ।
(ਨਿਯਾਜ਼=ਮੇਲ, ਰਬਤਹ=ਸੰਬੰਧ)
੭.
ਨਹੀਂ ਹਰਗਿਜ਼ ਮੁਨਾਸਿਬ ਪੇਸ਼ਬੀਨੀ ਦੌਰੇ ਗਾਂਧੀ ਮੇਂ
ਜੋ ਚਲਤਾ ਹੈ ਵਹ ਆਂਖੇਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲੇਤਾ ਹੈ ਆਂਧੀ ਮੇਂ ।
ਉਨਸੇ ਦਿਲ ਮਿਲਨੇ ਕੀ ਅਕਬਰ ਕੋਈ ਸੂਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਅਕਲਮੰਦੋਂ ਕੋ ਮੁਹੱਬਤ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ।
ਇਸ ਕੇ ਸਿਵਾ ਅਬ ਕਯਾ ਕਹੂੰ ਮੁਝਕੋ ਕਿਸੀ ਸੇ ਕਦ ਨਹੀਂ
ਕਹਨਾ ਜੋ ਥਾ ਵਹ ਕਹ ਚੁਕਾ ਬਕਨੇ ਕੀ ਕੋਈ ਹਦ ਨਹੀਂ ।
ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਬਾਬ ਮੇਂ ਕਯਾ ਆਪ ਮੁਝਸੇ ਬਹਸ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਖ਼ੁਦਾ ਵਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਕੇ ਹੁਕਮ ਸੇ ਸਾਹਬ ਭੀ ਮਰਤੇ ਹੈਂ ।
ਮਗਰ ਇਸ ਸ਼ੇ'ਰ ਕੋ ਮੈਂ ਗ਼ਾਲਿਬਨ ਕਾਇਮ ਨ ਰਖੂੰਗਾ
ਮਚੇਗਾ ਗ਼ੁਲ ਖ਼ੁਦਾ ਕੋ ਆਪ ਕਯੋਂ ਬਦਨਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ।
ਤਾ'ਲੀਮ ਜੋ ਦੀ ਜਾਤੀ ਹੈ ਹਮੇਂ ਵਹ ਕਯਾ ਹੈ, ਫਕਤ ਬਾਜ਼ਾਰੀ ਹੈ
ਜੋ ਅਕਲ ਸਿਖਾਈ ਜਾਤੀ ਹੈ ਵਹ ਕਯਾ ਹੈ ਫ਼ਕਤ ਸਰਕਾਰੀ ਹੈ ।
(ਪੇਸ਼ਬੀਨੀ=ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ, ਕਦ=ਦੁੱਖ,ਰੰਜ)
੮.
ਸ਼ੈਖ਼ ਜੀ ਕੇ ਦੋਨੋਂ ਬੇਟੇ ਬਾਹੁਨਰ ਪੈਦਾ ਹੁਯੇ
ਏਕ ਹੈਂ ਖ਼ੁਫ਼ਿਯਾ ਪੁਲੀਸ ਮੇਂ ਏਕ ਫਾਂਸੀ ਪਾ ਗਯੇ ।
ਨਾਜੁਕ ਬਹੁਤ ਹੈ ਵਕਤ ਖ਼ਮੋਸ਼ੀ ਸੇ ਰਬਤ ਕਰ
ਗ਼ੁੱਸਾਹ ਹੋ, ਆਹ ਹੋ ਕਿ ਹੰਸੀ ਸਬ ਕੋ ਜਬਤ ਕਰ ।
ਮਿਲ ਸੇ ਕਹ ਦੋ ਕਿ ਤੁਝਮੇਂ ਖ਼ਾਮੀ ਹੈ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਇਕ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਹੈ ।
(ਮਿਲ=ਜਾਨ ਸਟੂਅਰਟ ਮਿਲ)
੧.
ਦਿਲ ਲਿਯਾ ਹੈ ਹਮਸੇ ਜਿਸਨੇ ਦਿਲਲਗੀ ਕੇ ਵਾਸਤੇ
ਕਯਾ ਤਆੱਜੁਬ ਹੈ ਜੋ ਤਫ਼ਰੀਹਨ ਹਮਾਰੀ ਜਾਨ ਲੇ
੨.
ਸ਼ੇਖ਼ ਜੀ ਘਰ ਸੇ ਨ ਨਿਕਲੇ ਔਰ ਲਿਖ ਕਰ ਦੇ ਦਿਯਾ
ਆਪ ਬੀ. ਏ. ਪਾਸ ਹੈਂ ਤੋ ਬੰਦਾ ਬੀਵੀ ਪਾਸ ਹੈ
੩.
ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖਿਯੇ ਬਿਜਲੀ ਕਾ ਮਗ਼ਰਿਬ ਔਰ ਮਸ਼ਰਿਕ ਮੇਂ
ਕਲੋਂ ਮੇਂ ਹੈ ਵਹਾਂ ਦਾਖ਼ਿਲ, ਯਹਾਂ ਮਜ਼ਹਬ ਪੇ ਗਿਰਤੀ ਹੈ
੪.
ਤਿਫ਼ਲ ਮੇਂ ਬੂ ਆਏ ਕਯਾ ਮਾਂ -ਬਾਪ ਕੇ ਅਤਵਾਰ ਕੀ
ਦੂਧ ਤੋ ਡਿੱਬੇ ਕਾ ਹੈ, ਤਾਲੀਮ ਹੈ ਸਰਕਾਰ ਕੀ
੫.
ਕਰ ਦਿਯਾ ਕਰਜ਼ਨ ਨੇ ਜ਼ਨ ਮਰਦੋਂ ਕੀ ਸੂਰਤ ਦੇਖਿਯੇ
ਆਬਰੂ ਚੇਹਰੋਂ ਕੀ ਸਬ, ਫ਼ੈਸ਼ਨ ਬਨਾ ਕਰ ਪੋਂਛ ਲੀ
੬.
ਮਗ਼ਰਬੀ ਜ਼ੌਕ ਹੈ ਔਰ ਵਜ਼ਹ ਕੀ ਪਾਬੰਦੀ ਭੀ
ਊਂਟ ਪੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਥਿਯੇਟਰ ਕੋ ਚਲੇ ਹੈਂ ਹਜ਼ਰਤ
੭.
ਜੋ ਜਿਸਕੋ ਮੁਨਾਸਿਬ ਥਾ ਗਰਦੂੰ ਨੇ ਕਿਯਾ ਪੈਦਾ
ਯਾਰੋਂ ਕੇ ਲਿਏ ਓਹਦੇ, ਚਿੜਿਯੋਂ ਕੇ ਲਿਏ ਫੰਦੇ
੮.
ਪਾਕਰ ਖ਼ਿਤਾਬ ਨਾਚ ਕਾ ਭੀ ਜ਼ੌਕ ਹੋ ਗਯਾ
'ਸਰ' ਹੋ ਗਯੇ, ਤੋ 'ਬਾਲ' ਕਾ ਭੀ ਸ਼ੌਕ ਹੋ ਗਯਾ
੯.
ਬੋਲਾ ਚਪਰਾਸੀ ਜੋ ਮੈਂ ਪਹੁੰਚਾ ਬ-ਉੱਮੀਦੇ-ਸਲਾਮ
ਫਾਂਕਿਯੇ ਖ਼ਾਕ ਆਪ ਭੀ ਸਾਹਬ ਹਵਾ ਖਾਨੇ ਗਯੇ
੧੦.
ਖ਼ੁਦਾ ਕੀ ਰਾਹ ਮੇਂ ਅਬ ਰੇਲ ਚਲ ਗਈ 'ਅਕਬਰ'
ਜੋ ਜਾਨ ਦੇਨਾ ਹੋ ਅੰਜਨ ਸੇ ਕਟ ਮਰੋ ਇਕ ਦਿਨ
੧੧.
ਕਯਾ ਗ਼ਨੀਮਤ ਨਹੀਂ ਯੇ ਆਜ਼ਾਦੀ
ਸਾਂਸ ਲੇਤੇ ਹੈਂ ਬਾਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
੧੨.
ਤੰਗ ਇਸ ਦੁਨਿਯਾ ਸੇ ਦਿਲ ਦੌਰੇ-ਫ਼ਲਕ ਮੇਂ ਆ ਗਯਾ
ਜਿਸ ਜਗਹ ਮੈਂਨੇ ਬਨਾਯਾ ਘਰ, ਸੜਕ ਮੇਂ ਆ ਗਯਾ
੧੩.
ਪੁਰਾਨੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਮੇਂ ਔਰ ਨਈ ਮੇਂ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਇਤਨਾ
ਉਸੇ ਕਸ਼ਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਤੀ ਇਸੇ ਸਾਹਿਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਤਾ
੧੪.
ਦਿਲ ਮੇਂ ਅਬ ਨੂਰੇ-ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਦਿਨ ਗਏ
ਹੱਡੀਯੋਂ ਮੇਂ ਫਾਸਫ਼ੋਰਸ ਦੇਖਿਏ
੧੫.
ਮੇਰੀ ਨਸੀਹਤੋਂ ਕੋ ਸੁਨ ਕਰ ਵੋ ਸ਼ੋਖ਼ ਬੋਲਾ-
'ਨੇਟਿਵ ਕੀ ਕਯਾ ਸਨਦ ਹੈ ਸਾਹਬ ਕਹੇ ਤੋ ਮਾਨੂੰ'
੧੬.
ਨੂਰੇ ਇਸਲਾਮ ਨੇ ਸਮਝਾ ਥਾ ਮੁਨਾਸਿਬ ਪਰਦਾ
ਸ਼ਮਾ-ਏ-ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਕੋ ਫ਼ਾਨੂਸ ਕੀ ਹਾਜਤ ਕਯਾ ਹੈ
੧੭.
ਬੇਪਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਈਂ ਜੋ ਚੰਦ ਬੀਵਿਯਾਂ
'ਅਕਬਰ' ਜ਼ਮੀਂ ਮੇਂ ਗ਼ੈਰਤੇ ਕੌਮੀ ਸੇ ਗੜ ਗਯਾ
ਪੂਛਾ ਜੋ ਉਨਸੇ -'ਆਪਕਾ ਪਰਦਾ ਕਹਾਂ ਗਯਾ?'
ਕਹਨੇ ਲਗੀਂ ਕਿ ਅਕਲ ਪੇ ਮਰਦੋਂ ਕੀ ਪੜ ਗਯਾ
੧੮.
ਤਾਲੀਮ ਲੜਕਿਯੋਂ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੋ ਹੈ ਮਗਰ
ਖ਼ਾਤੂਨੇ-ਖ਼ਾਨਾ ਹੋਂ, ਵੇ ਸਭਾ ਕੀ ਪਰੀ ਨ ਹੋਂ
ਜੋ ਇਲਮੋਂ-ਮੁੱਤਕੀ ਹੋਂ, ਜੋ ਹੋਂ ਉਨਕੇ ਮੁੰਤਜ਼ਿਮ
ਉਸਤਾਦ ਅੱਛੇ ਹੋਂ, ਮਗਰ 'ਉਸਤਾਦ ਜੀ' ਨ ਹੋਂ
੧੯.
ਤਾਲੀਮੇ-ਦੁਖ਼ਤਰਾਂ ਸੇ ਯੇ ਉੱਮੀਦ ਹੈ ਜ਼ਰੂਰ
ਨਾਚੇ ਦੁਲ੍ਹਨ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਸੇ ਖ਼ੁਦ ਅਪਨੀ ਬਾਰਾਤ ਮੇਂ
੨੦.
ਹਮ ਐਸੀ ਕੁਲ ਕਿਤਾਬੇਂ ਕਾਬਿਲੇ-ਜ਼ਬਤੀ ਸਮਝਤੇ ਹੈਂ
ਕਿ ਜਿਨਕੋ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬੱਚੇ ਬਾਪਕੋ ਖ਼ਬਤੀ ਸਮਝਤੇ ਹੈਂ
੨੧.
ਕਦ੍ਰਦਾਨੋਂ ਕੀ ਤਬੀਯਤ ਕਾ ਅਜਬ ਰੰਗ ਹੈ ਆਜ
ਬੁਲਬੁਲੋਂ ਕੋ ਯੇ ਹਸਰਤ, ਕਿ ਵੋ ਉੱਲੂ ਨ ਹੁਏ
੨੨.
ਫ਼ਿਰੰਗੀ ਸੇ ਕਹਾ, ਪੇਂਸ਼ਨ ਭੀ ਲੇ ਕਰ ਬਸ ਯਹਾਂ ਰਹਿਯੇ
ਕਹਾ-ਜੀਨੇ ਕੋ ਆਏ ਹੈਂ,ਯਹਾਂ ਮਰਨੇ ਨਹੀਂ ਆਯੇ
੨੩.
ਬਰਕ ਕੇ ਲੈਂਪ ਸੇ ਆਂਖੋਂ ਕੋ ਬਚਾਏ ਅੱਲਾਹ
ਰੌਸ਼ਨੀ ਆਤੀ ਹੈ, ਔਰ ਨੂਰ ਚਲਾ ਜਾਤਾ ਹੈ
੨੪.
ਕਾਂਊਂਸਿਲ ਮੇਂ ਸਵਾਲ ਹੋਨੇ ਲਗੇ
ਕੌਮੀ ਤਾਕਤ ਨੇ ਜਬ ਜਵਾਬ ਦਿਯਾ
੨੫.
ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਫ਼ਜ਼ਲ ਸੇ ਬੀਵੀ-ਮੀਯਾਂ ਦੋਨੋਂ ਮੁਹੱਜ਼ਬ ਹੈਂ
ਹਿਜਾਬ ਉਨਕੋ ਨਹੀਂ ਆਤਾ ਇਨ੍ਹੇਂ ਗ਼ੁਸਾ ਨਹੀਂ ਆਤਾ
੨੬.
ਮਾਲ ਗਾੜੀ ਪੇ ਭਰੋਸਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਐ ਅਕਬਰ
ਉਨਕੋ ਕਯਾ ਗ਼ਮ ਹੈ ਗੁਨਾਹੋਂ ਕੀ ਗਿਰਾਂਬਾਰੀ ਕਾ
੨੭.
ਖ਼ੁਦਾ ਕੀ ਰਾਹ ਮੇਂ ਬੇਸ਼ਰਤ ਕਰਤੇ ਥੇ ਸਫ਼ਰ ਪਹਲੇ
ਮਗਰ ਅਬ ਪੂਛਤੇ ਹੈਂ ਰੇਲਵੇ ਇਸਮੇਂ ਕਹਾਂ ਤਕ ਹੈ ?
੨੮.
ਮਯ ਭੀ ਹੋਟਲ ਮੇਂ ਪਿਯੋ, ਚੰਦਾ ਭੀ ਦੋ ਮਸਿਜਦ ਮੇਂ
ਸ਼ੇਖ਼ ਭੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਰਹੇ, ਸ਼ੈਤਾਨ ਭੀ ਬੇਜ਼ਾਰ ਨ ਹੋ
੨੯.
ਐਸ਼ ਕਾ ਭੀ ਜ਼ੌਕ ਦੀਂਦਾਰੀ ਕੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਕਾ ਭੀ ਸ਼ੌਕ
ਆਪ ਮਯੂਜ਼ਿਕ ਹਾਲ ਮੇਂ ਕੁਰਆਨ ਗਾਯਾ ਕੀਜਿਯੇ
੩੦.
ਗੁਲੇ ਤਸਵੀਰ ਕਿਸ ਖ਼ੂਬੀ ਸੇ ਗੁਲਸ਼ਨ ਮੇਂ ਲਗਾਯਾ ਹੈ
ਮੇਰੇ ਸੈਯਾਦ ਨੇ ਬੁਲਬੁਲ ਕੋ ਭੀ ਉੱਲੂ ਬਨਾਯਾ ਹੈ
੩੧.
ਮਛਲੀ ਨੇ ਢੀਲ ਪਾਈ ਹੈ ਲੁਕਮੇਂ ਪੇ ਸ਼ਾਦ ਹੈ
ਸੈਯਾਦ ਮੁਤਮਇਨ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਟਾ ਨਿਗਲ ਗਈ
੩੨.
ਜ਼ਵਾਲੇ ਕੌਮ ਕੀ ਇਤਤਿਦਾ ਵਹੀ ਥੀ ਕਿ ਜਬ
ਤਿਜਾਰਤ ਆਪਨੇ ਕੀ ਤਰਕ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲੀ
੩੩.
ਕਯੋਂਕਰ ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਅਰਸ਼ ਕੇ ਕਾਯਲ ਹੋਂ ਯੇ ਅਜ਼ੀਜ਼
ਜੁਗਰਾਫ਼ਿਯੇ ਮੇਂ ਅਰਸ਼ ਕਾ ਨਕਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ
੩੪.
ਕੌਮ ਕੇ ਗ਼ਮ ਮੇਂ ਡਿਨਰ ਖਾਤੇ ਹੈਂ ਹੁਕਕਾਮ ਕੇ ਸਾਥ
ਰੰਜ ਲੀਡਰ ਕੋ ਬਹੁਤ ਹੈ ਮਗਰ ਆਰਾਮ ਕੇ ਸਾਥ
੩੫.
ਤਾਲੀਮ ਕਾ ਸ਼ੋਰ ਐਸਾ, ਤਹਜ਼ੀਬ ਕਾ ਗ਼ੁਲ ਇਤਨਾ
ਬਰਕਤ ਜੋ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ਨੀਯਤ ਕੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਹੈ
੩੬.
ਤੁਮ ਬੀਵਿਯੋਂ ਕੋ ਮੇਮ ਬਨਾਤੇ ਹੋ ਆਜਕਲ
ਕਯਾ ਗ਼ਮ ਜੋ ਹਮ ਨੇ ਮੇਮ ਕੋ ਬੀਵੀ ਬਨਾ ਲਿਯਾ ?
੩੭.
ਨੌਕਰੋਂ ਪਰ ਜੋ ਗੁਜ਼ਰਤੀ ਹੈ, ਮੁਝੇ ਮਾਲੂਮ ਹੈ
ਬਸ ਕਰਮ ਕੀਜੇ ਮੁਝੇ ਬੇਕਾਰ ਰਹਨੇ ਦੀਜਿਯੇ