ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ
ਉਸੇ ਯਹ ਫ਼ਿਕ੍ਰ ਹੈ ਹਰਦਮ, ਨਯਾ ਤਰਜੇ-ਜਫ਼ਾ ਕ੍ਯਾ ਹੈ
1
ਉਸੇ ਯਹ ਫ਼ਿਕ੍ਰ ਹੈ ਹਰਦਮ, ਨਯਾ ਤਰਜੇ-ਜਫ਼ਾ ਕ੍ਯਾ ਹੈ?
ਹਮੇਂ ਯਹ ਸ਼ੌਕ ਦੇਖੇਂ, ਸਿਤਮ ਕੀ ਇੰਤਹਾ ਕ੍ਯਾ ਹੈ?
2
ਦਹਰ ਸੇ ਕ੍ਯੋਂ ਖਫ਼ਾ ਰਹੇ, ਚਰਖ਼ ਕਾ ਕ੍ਯੋਂ ਗਿਲਾ ਕਰੇਂ,
ਸਾਰਾ ਜਹਾਂ ਅਦੂ ਸਹੀ, ਆਓ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰੇਂ।
3
ਕੋਈ ਦਮ ਕਾ ਮੇਹਮਾਨ ਹੂੰ, ਐ-ਅਹਲੇ-ਮਹਫ਼ਿਲ,
ਚਰਾਗੇ ਸਹਰ ਹੂੰ, ਬੁਝਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ।
4
ਮੇਰੀ ਹਵਾਓਂ ਮੇਂ ਰਹੇਗੀ, ਖ਼ਯਾਲੋਂ ਕੀ ਬਿਜਲੀ,
ਯਹ ਮੁਸ਼ਤ-ਏ-ਖ਼ਾਕ ਹੈ ਫ਼ਾਨੀ, ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ।
(ਉਪਰ ਦਿੱਤੇ ਚਾਰ ਸ਼ੇਅਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ
ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਾਈ ਕੁਲਤਾਰ ਨੂੰ 3 ਮਾਰਚ
1931 ਨੂੰ ਲਿਖੀ ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ । ਬਹੁਤੇ
ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ।
ਅਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ
ਲਿਖੀ ਹੋਣੀ । ਪਰ ਇਹ ਰਚਨਾ ਸੂਝਵਾਨ ਲੋਕਾਂ ਦਾ
ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸ਼ਿਅਰ
ਡਾ ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ
ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਚੌਥਾ ਸ਼ੇਅਰ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਰਾਇਣ
ਚਕਬਸਤ ਹੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ । ਹੇਠਾਂ
ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ
ਗਈਆਂ ਹਨ।)
ਤਿਰੇ ਇਸ਼ਕ ਕੀ ਇੰਤਿਹਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ
ਤਿਰੇ ਇਸ਼ਕ ਕੀ ਇੰਤਿਹਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ
ਮਿਰੀ ਸਾਦਗੀ ਦੇਖ ਕ੍ਯਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ
ਸਿਤਮ ਕਿ ਹੋ ਵਾਦਾ-ਏ-ਬੇ-ਹਿਜਾਬੀ
ਕੋਈ ਬਾਤ ਸਬ੍ਰ-ਆਜ਼ਮਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ
ਯੇ ਜੰਨਤ ਮੁਬਾਰਕ ਰਹੇ ਜ਼ਾਹਿਦੋਂ ਕੋ
ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਕਾ ਸਾਮਨਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ
ਜ਼ਰਾ ਸਾ ਤੋ ਦਿਲ ਹੂੰ, ਮਗਰ ਸ਼ੋਖ ਇਤਨਾ
ਵਹੀ ਲੰਤਰਾਨੀ ਸੁਨਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ
ਕੋਈ ਦਮ ਕਾ ਮੇਹਮਾਂ ਹੂੰ ਐ ਅਹਲ-ਏ-ਮਹਫਿਲ
ਚਰਾਗ਼-ਏ-ਸਹਰ ਹੂੰ, ਬੁਝਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ
ਭਰੀ ਬਜ਼ਮ ਮੇਂ ਰਾਜ਼ ਕੀ ਬਾਤ ਕਹ ਦੀ
ਬੜਾ ਬੇ-ਅਦਬ ਹੂੰ, ਸਜ਼ਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ
(ਡਾ ਅੱਲਾਮਾ ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ)
ਉਸੇ ਯਹ ਫ਼ਿਕ੍ਰ ਹੈ ਹਰਦਮ, ਨਯਾ ਤਰਜੇ-ਜਫ਼ਾ ਕ੍ਯਾ ਹੈ?
ਉਨ੍ਹੇਂ ਯੇ ਫ਼ਿਕ੍ਰ ਹੈ ਹਰ ਦਮ ਨਈ ਤਰਜ਼-ਏ-ਜਫ਼ਾ ਕਯਾ ਹੈ
ਹਮੇਂ ਯੇ ਸ਼ੌਕ ਹੈ ਦੇਖੇਂ ਸਿਤਮ ਕੀ ਇੰਤਿਹਾ ਕਯਾ ਹੈ
(ਪਾਠ ਭੇਦ)
ਉਸੇ ਯਹ ਫ਼ਿਕ੍ਰ ਹੈ ਹਰਦਮ, ਨਯਾ ਤਰਜੇ-ਜਫ਼ਾ ਕਯਾ ਹੈ?
ਹਮੇਂ ਯਹ ਸ਼ੌਕ ਦੇਖੇਂ, ਸਿਤਮ ਕੀ ਇੰਤਹਾ ਕਯਾ ਹੈ?
ਗੁਨਹਗਾਰੋਂ ਮੇਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈਂ ਗੁਨਾਹੋਂ ਸੇ ਨਹੀਂ ਵਾਕਿਫ਼
ਸਜ਼ਾ ਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਹਮ ਖ਼ੁਦਾ ਜਾਨੇ ਖ਼ਤਾ ਕਯਾ ਹੈ
ਯੇ ਰੰਗ-ਏ-ਬੇ-ਕਸੀ ਰੰਗ-ਏ-ਜੁਨੂੰ ਬਨ ਜਾਏਗਾ ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ
ਸਮਝ ਲੇ ਯਾਸ-ਓ-ਹਿਰਮਾਂ ਕੇ ਮਰਜ਼ ਕੀ ਇੰਤਿਹਾ ਕਯਾ ਹੈ
ਨਯਾ ਬਿਸਿਮਲ ਹੂੰ ਮੈਂ ਵਾਕਿਫ਼ ਨਹੀਂ ਰਸਮ-ਏ-ਸ਼ਹਾਦਤ ਸੇ
ਬਤਾ ਦੇ ਤੂ ਹੀ ਐ ਜ਼ਾਲਿਮ ਤੜਪਨੇ ਕੀ ਅਦਾ ਕਯਾ ਹੈ
ਚਮਕਤਾ ਹੈ ਸ਼ਹੀਦੋਂ ਕਾ ਲਹੂ ਪਰਦੇ ਮੇਂ ਕੁਦਰਤ ਕੇ
ਸ਼ਫ਼ਕ ਕਾ ਹੁਸਨ ਕਯਾ ਹੈ ਸ਼ੋਖ਼ੀ-ਏ-ਰੰਗ-ਏ-ਹਿਨਾ ਕਯਾ ਹੈ
ਉਮੀਦੇਂ ਮਿਲ ਗਈਂ ਮਿੱਟੀ ਮੇਂ ਦੌਰ-ਏ-ਜ਼ਬਤ-ਏ-ਆਖ਼ਿਰ ਹੈ
ਸਦਾ-ਏ-ਗ਼ੈਬ ਬਤਲਾ ਦੇ ਹਮੇਂ ਹੁਕਮ-ਏ-ਖ਼ੁਦਾ ਕਯਾ ਹੈ
ਮੇਰੀ ਹਵਾਓਂ ਮੇਂ ਰਹੇਗੀ, ਖ਼ਯਾਲੋਂ ਕੀ ਬਿਜਲੀ
ਫ਼ਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮੁਹੱਬਤ ਕੇ ਰੰਗੋ-ਬੂ ਕੇ ਲਿਏ
ਬਹਾਰ ਆਲਮੇ-ਫ਼ਾਨੀ ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ ।
ਜੁਨੂਨੇ-ਹੁੱਬੇ-ਵਤਨ ਕਾ ਮਜ਼ਾ ਸ਼ਬਾਬ ਮੇਂ ਹੈ
ਲਹੂ ਮੇਂ ਫਿਰ ਯੇ ਰਵਾਨੀ ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ ।
ਰਹੇਗੀ ਆਬੋ-ਹਵਾ ਮੇਂ ਖ਼ਯਾਲ ਕੀ ਬਿਜਲੀ
ਯੇ ਮੁਸ਼ਤੇ-ਖ਼ਾਕ ਹੈ ਫ਼ਾਨੀ ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ ।
ਜੋ ਦਿਲ ਮੇਂ ਜ਼ਖ਼ਮ ਲਗੇ ਹੈਂ ਵੋ ਖ਼ੁਦ ਪੁਕਾਰੇਂਗੇ
ਜ਼ਬਾਂ ਕੀ ਸੈਫ਼ ਬਯਾਨੀ ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ ।
ਮਿਟਾ ਰਹਾ ਹੈ ਜ਼ਮਾਨਾ ਵਤਨ ਕੇ ਮੰਦਿਰ ਕੋ
ਯੇ ਮਰ ਮਿਟੋਂ ਕੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ ।
ਦਿਲੋਂ ਮੇਂ ਆਗ ਲਗੇ ਯੇ ਵਫ਼ਾ ਕਾ ਜੌਹਰ ਹੈ
ਯੇ ਜਮਾਂ ਖ਼ਰਚ ਜ਼ਬਾਨੀ ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ ।
ਜੋ ਮਾਂਗਨਾ ਹੋ ਅਭੀ ਮਾਂਗ ਲੋ ਵਤਨ ਕੇ ਲਿਏ
ਯੇ ਆਰਜ਼ੂ ਕੀ ਜਵਾਨੀ ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ ।
(ਫ਼ਨਾ=ਮੌਤ, ਆਲਮੇ-ਫ਼ਾਨੀ=ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਸੰਸਾਰ,
ਜੁਨੂਨੇ-ਹੁੱਬੇ-ਵਤਨ=ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਨਸ਼ਾ,
ਸ਼ਬਾਬ=ਜਵਾਨੀ, ਆਬੋ-ਹਵਾ=ਜਲਵਾਯੂ,
ਮੁਸ਼ਤੇ-ਖ਼ਾਕ=ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਮਿੱਟੀ)
(ਇਸ ਰਚਨਾ 'ਤੇ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਹੈ)
| |
