ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 'ਆਰਿਫ਼' ਅਬਦਲ ਮੱਤੀਨ
੧. ਮੇਰੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਚਮਕਣ ਜੰਗਲ ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ
ਮੇਰੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਚਮਕਣ ਜੰਗਲ ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਰਾਤ ਦੇ ਰਾਹੀ ਰਸਤਾ ਟੋਲ੍ਹਣ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲਿਸ਼ਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਜਿਹੜੇ ਧਾੜਵੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡੋਂ, ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਨਿਕਲੇ ਸਨ,
ਮੇਰਾ ਅਣਖੀ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਹਿ-ਅਸਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਮੈਂ ਸੱਜਣਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਕਾਰਣ, ਅੱਤ ਕੁਰਮਾਇਆ ਰਹਿਨਾਂ ਹਾਂ,
ਕੂੰਜ ਵਿਛੜਕੇ ਡਾਰੋਂ ਹੋਵੇ, ਕੀਵੇਂ ਮੌਜ ਬਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਬੰਦੇ ਅਪਣੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਨੇ,
ਦਿਲ ਦੇ ਭੇਦ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਤਹਿਰੀਰਾਂ-ਗੁਫ਼ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਹਮਦਰਦੀ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਮੇਰੇ ਬਾਝੋਂ ਦੱਸੇ ਕੌਣ,
ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਲੱਭਦਾ ਫਿਰਨਾਂ, ਗ਼ਮਖੁਆਰੀ ਗ਼ਮਖੁਆਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਅਣਖਾਂ ਵਾਲਾ ਪੁੱਤਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਲੰਮੀ ਤਾਣ ਕੇ ਸੁੱਤਾ ਏ,
ਪਿਉ ਦੀ ਪੱਗ ਤੇ ਮਾਂ ਦੀ ਚੁੰਨੀ, ਰੁਲ ਗਈ ਏ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਜੋ ਇਨਸਾਨ 'ਕਬੀਲੇ' ਉੱਤੇ ਸਿਰ ਵਾਰਣ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਏ,
'ਆਰਿਫ਼' ਉਹਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਮਿੱਥੀਏ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
੨. ਥਲ ਪੁੰਗਰੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ
ਥਲ ਪੁੰਗਰੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਝੂਠ ਛਪੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਅਣਖ ਦਾ ਸੌਦਾ ਹੁੰਦਾ ਏ,
ਵੇਲੇ ਦੇ ਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਮੇਰੀ ਵੰਝਲੀ ਲੈ ਗਏ ਉਹ,
ਬੇਲਿਉਂ ਦੂਰ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਪੱਤ-ਝੜ ਦਾ ਧੜਕਾ ਵੀ ਸੀ,
ਅੱਤ ਮੂੰਹੋਂ ਜ਼ੋਰ ਬਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਅਪਣੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਦਾਰੂ ਲੱਭ,
ਦਰਦ ਨਾ ਲੱਭ ਗ਼ਮਖ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਇਕ ਇਕਰਾਰ ਦਾ ਅੰਗ ਵੀ ਸੀ,
ਸੱਜਨਾਂ ਦੇ ਇਨਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
ਲਹੂ ਹੁੰਦੈ ਫ਼ਨਕਾਰਾਂ ਦਾ,
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਹਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ।
੩. ਸੂਰਜ-ਚੰਨ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਾਂ ਮੈਂ 'ਆਰਿਫ਼' ਦਿਲੋਂ ਬ ਜਾਨੋਂ
ਸੂਰਜ-ਚੰਨ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਾਂ ਮੈਂ 'ਆਰਿਫ਼' ਦਿਲੋਂ ਬ ਜਾਨੋਂ ।
ਫੇਰ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਉਹ ਕਰਦੇ, ਨ੍ਹੇਰਾ ਮਿਰੇ ਜਹਾਨੋਂ ।
ਵਿਛੜੇ ਸੱਜਣ ਜੱਗ ਵਿੱਚ ਕੀਹਨੇ, ਦੇਖੇ ਮੁੜ ਕੇ ਆਉਂਦੇ,
ਤੀਰ ਉਹ ਸਦਾ ਦੁਰਾਡੇ ਡਿੱਗੇ, ਨਿਕਲੇ ਜਿਹੜਾ ਕਮਾਨੋਂ ।
ਪੱਥਰ ਉੱਤੇ ਲੀਕ ਸਮਝ ਤੂੰ, ਮੇਰੇ ਏਸ ਬਚਨ ਨੂੰ,
ਅਣਖੀ ਕਦੇ ਉਹ ਕੌਲ ਨਾ ਹਾਰਨ, ਕੱਢਣ ਜਦੋਂ ਜ਼ਬਾਨੋਂ ।
ਉਹਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਹਰਫ਼ ਮੈਂ ਖੁਰਚਾਂ, ਦਿਲ ਦੀ ਤਖ਼ਤੀ ਉੱਤੋਂ,
ਪਰ ਉਹ ਅਚਰਜ ਖ਼ਿਆਲ ਏ ਜਿਹੜਾ ਲਹਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਧਿਆਨੋਂ ।
ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਪਛਾਣ ਸਕੇ ਨਾ ਉਹਦੀ ਅੱਖ ਦਾ ਚਾਨਣ,
'ਵਾਜ ਨਾ ਮਾਰੀ ਮੈਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨੂੰ ਏਸ ਗੁਮਾਨੋਂ ।
ਮੈਂ ਜਦ ਉਹਦਾ ਦਰ ਖੜਕਾਇਆ, ਇਕ ਦਰਦੀ ਪਰਛਾਵਾਂ,
ਨੈਣਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਬਾਹਰ ਮਕਾਨੋਂ ।
ਸ਼ਾਲਾ ਰਹਿਣ ਸਲਾਮਤ 'ਆਰਿਫ਼' ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਾਸੀ,
ਮਰਨੋਂ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਜਿਹੜੇ ਨੱਸਦੇ ਨਹੀਂ ਮੈਦਾਨੋਂ ।
੪. ਮੈਂ ਜਿਸ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਖ਼ਾਤਰ ਅਪਣਾ ਆਪ ਉਜਾੜ ਲਿਆ
ਮੈਂ ਜਿਸ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਖ਼ਾਤਰ ਅਪਣਾ ਆਪ ਉਜਾੜ ਲਿਆ ।
ਉਸ ਜਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਨੇਜੇ ਉੱਤੇ ਚਾੜ੍ਹ ਲਿਆ ।
ਜਿਹੜਾ ਦੀਵਾ ਬਾਲ ਕੇ ਅਪਣੇ ਵਿਹੜੇ ਨੂੰ ਰੁਸ਼ਨਾਇਆ ਸੀ,
ਉਹਦੀ ਲਾਟ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਹੀ ਅਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਸਾੜ ਲਿਆ ।
ਮੈਂ ਉਹ ਰੁੱਖ ਹਾਂ ਜਿਸ ਦੀ ਛਾਵੇਂ, ਜਿਹੜਾ ਬੈਠਾ ਉਸੇ ਨੇ,
ਟੁਰਦੇ ਵੇਲੇ ਪੱਥਰ ਮਾਰ ਕੇ, ਮੇਰਾ ਹੀ ਫਲ ਝਾੜ ਲਿਆ ।
ਮੈਂ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ, ਕਾਲਖ਼ ਧੋਵਣ ਆਇਆ ਸਾਂ,
ਉਹਦਾ ਮੁਖ ਸੰਵਾਰ ਨਾ ਸਕਿਆ, ਅਪਣਾ ਆਪ ਵਿਗਾੜ ਲਿਆ ।
ਜਦ ਵੀ ਟੀਸਾਂ ਘਟਣ ਤੇ ਆਈਆਂ, ਦੁਖ ਦੇ ਲੋਭੀ ਹਿਰਦੇ ਨੇ,
ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਉਤੇ ਲੂਣ ਛਿੜਕ ਕੇ, ਅਪਣਾ ਦਰਦ ਉਖਾੜ ਲਿਆ ।
ਚੇਤਰ ਰੁੱਤ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ, ਆਖਣ ਪਾਰੋਂ 'ਆਰਿਫ਼' ਮੈਂ,
ਅਪਣੀ ਰੱਤ ਦੀ ਹੋਲੀ ਖੇਲੀ, ਅਪਣਾ ਅਕਸ ਵਿਗਾੜ ਲਿਆ ।
੫. ਅਪਣੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਦੇਖਾਂ, ਜੰਗਲ, ਬੇਲੇ ਬਾਰਾਂ
ਅਪਣੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਦੇਖਾਂ, ਜੰਗਲ, ਬੇਲੇ ਬਾਰਾਂ ।
ਅੰਦਰ ਝਾਤੀ ਮਾਰਾਂ ਤੇ ਥਲ, ਘੂਰਣ ਨਿੱਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ।
ਜਿੰਦੜੀ ਦੇ ਬਿਨ ਬੂਹੇ ਗੁੰਬਦ, ਦਾ ਹਾਂ ਅਜਲੋਂ ਕੈਦੀ,
ਕੌਣ ਸੁਣੇਗਾ ਮੇਰੇ ਹਾੜ੍ਹੇ, ਕੀਹਨੂੰ ਦੱਸ ਪੁਕਾਰਾਂ ।
ਹਿਜਰ-ਫ਼ਿਰਾਕ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਰਸਤੇ, ਹਰ ਰਸਤਾ ਅੱਤ ਲੰਮਾ,
ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਇੱਕੋ ਪੈਂਡਾ, ਪੱਗ-ਪੱਗ ਮੰਜ਼ਲ ਮਾਰਾਂ ।
ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਸੀਨੇ ਅੰਦਰ, ਸੱਚ ਹਰ ਪਲ ਕੁਰਲਾਵੇ,
ਲੱਜ ਆਵੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ, ਬੋਲਣ ਝੂਠ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ।
ਮੈਨੂੰ ਵਿਹਲ ਮੁਰੰਮਤ ਦੀ ਵੀ, ਘਰ ਮੇਰਾ ਨe੍ਹੀਂ ਦਿੰਦਾ,
ਸਿਰ 'ਤੇ ਛੱਤ ਆ ਡਿਗਦੀ ਜਦ ਮੈਂ, ਢੱਠੀ ਕੰਧ ਉਸਾਰਾਂ ।
ਕਰਜ਼ੇ ਲਾਹੁੰਦੇ ਲਾਹੁੰਦੇ ਵਿਕ ਗਈ, ਅਪਣੀ ਰੱਤ ਵੀ 'ਆਰਿਫ਼',
ਮੈਂ ਮਕਰੂਜ਼ ਹਾਂ ਹਰ ਬੰਦੇ ਦਾ, ਕਿਸ ਦਾ ਲੇਖਾ ਤਾਰਾਂ ।
| |
